Τι σημαίνει νομαδικό υποκείμενο και πώς τοποθετείται μέσα στις παρούσες κοινωνικές και οικονομικές μεταλλάξεις; Ποιες είναι οι πολιτικές και ηθικές προϋποθέσεις που δομούν τη νομαδική υποκειμενικότητα; Πώς σχετίζεται το νομαδικό υποκείμενο με την κρίση της μετανεωτερικότητας και με την έννοια της «διαφοράς»; Πού μπορούμε να εντοπίσουμε νέα θεωρητικά και πολιτικά παραδείγματα που θα μας συνδράμουν στην επεξεργασία δημιουργικών σχημάτων σκέψης; Από πού εκπορεύεται «το νέο»; Ακολουθώντας τη διεισδυτική ματιά της μεταδομιστικής γενιάς από την οπτική της έμφυλης διαφοράς και αντλώντας έμπνευση από τη σκέψη του Σπινόζα, του Νίτσε, του Μπερξόν, του Φουκώ, του Ντελέζ και της Ιριγκαραί, η Μπραϊντόττι τοποθετεί τη νομαδική υποκειμενικότητα στο επίκεντρο του φιλοσοφικού, κριτικού και φεμινιστικού της στοχασμού. Διατηρώντας έναν συνεχή διάλογο με τη μεταποικιοκρατική θεωρία και τη θεωρία της φυλής, έννοιες όπως η φαντασία, το πάθος, η δημιουργικότητα, το σώμα, η επιθυμία, η σχεσιακότητα, η συναισθηματικότητα, η διαισθητική κατανόηση έρχονται στο προσκήνιο με σκοπό να διαταράξουν τα λιμνάζοντα νερά της διανοητικής καθίζησης της εποχής μας. Παραμένοντας πιστή στο εγχείρημά της για κριτικό επανασχεδιασμό της (γυναικείας) υποκειμενικότητας πέρα από την αποθέωση του αρνητικού, υιοθετεί με συνέπεια τη φεμινιστική πολιτική της θέσης και με γνώμονα τη χαρτογραφική μέθοδο πραγματεύεται την πολιτική σημασία του φιλοσοφικού νομαδισμού με σκοπό την επίτευξη διανοητών και χειραφετικών εναλλακτικών τρόπων ύπαρξης και επιθυμίας. Από αυτή την οπτική, εκείνο που χρειαζόμαστε για την πολιτική φαντασία είναι ένα ποιοτικό άλμα.

Ενώ η επιρροή της Άκρας Δεξιάς στο ελληνικό εκλογικό σώμα και την κοινή γνώμη έχει γίνει αντικείμενο αρκετών ερευνών, το κρίσιμο ζήτημα της διείσδυσής της στο κράτος παραμένει στο ημίφως. Η Άκρα Δεξιά πάντως –παρότι το αρνείται, στην προσπάθειά της να εμφανίζεται ως δύναμη αντισυστημική– αναζητά διαρκώς τα ερείσματα και τα αγκυροβόλια της στο κράτος. Πόσο έχει προχωρήσει η παρείσφρηση της Άκρας Δεξιάς στην αστυνομία, τον στρατό, τη δικαιοσύνη και την Εκκλησία (αφού και η τελευταία αποτελεί κράτος); Πρόκειται για «μεμονωμένα περιστατικά», όπως επισήμως και το ίδιο το κράτος παραδέχεται, ή για συμπτώματα μιας πιο γενικευμένης ολίσθησης σε μη δημοκρατικές πρακτικές και αυταρχικές ιδεολογίες; Η έρευνα αυτή τεκμηριώνει το υπαρκτό πολιτειακό πρόβλημα στη σημερινή Ελλάδα, το οποίο υπερβαίνει σαφώς τα «μεμονωμένα περιστατικά». Μέριμνά της είναι να μην το υποβαθμίσει ούτε όμως και να το διογκώσει, με δεδομένη και τη βαριά ιστορική παράδοση που κουβαλάει η χώρα. Καταλήξαμε στον τίτλο Το «βαθύ κράτος» στη σημερινή Ελλάδα και η Ακροδεξιά, καθώς το «βαθύ κράτος» δεν φέρει τις συνδηλώσεις άλλων (λ.χ. παρακράτος), που παραπέμπουν σε ιστορικά οικείες συγκυρίες του ελληνικού 20ού αιώνα, δημιουργώντας λανθασμένους συνειρμούς. Παράλληλα, χρησιμοποιείται στη διεθνή βιβλιογραφία, όχι μόνο για την Τουρκία, από την οποία ξεκίνησε, αλλά και για πολλά δυτικά κράτη. Είναι πάντως βέβαιο ότι στον ίσκιο του εκάστοτε κράτους δικαίου εντοπίζονται –αλλού περισσότερο, αλλού λιγότερο– εδραιωμένες αντιδημοκρατικές δομές εξουσίας με τη δική τους πυξίδα για αυτόνομη πορεία, κατάσταση από την οποία ελάχιστες δημοκρατίες μπορούν να επαίρονται ότι έχουν χειραφετηθεί. Όπως προκύπτει από το βιβλίο, σίγουρα όχι η δική μας.

Οι βιογραφίες αποτελούν σύνθετες κοινωνικές κατασκευές που παράγονται αφηγηματικά, και συ­νάμα πολύτιμο υλικό για τους κοινωνικούς ερευνητές. Τα κείμενα των U. Apitzsch, G. Rosen­thal, F. Schutze, P. Alheit, B. Dausien, T. Schafer και B. Volter, H. Lutz, L. Inowlocki, G. Riemann συζητούν θεωρητικά και μεθοδολογικά ζητήματα της βιογραφικής έρευνας. Δίνουν παραδείγματα από την ερευνητική πράξη σε πεδία όπως οι τροχιές της οδύνης, η μετανάστευση, η στροφή στη θρησκεία, η διά βίου μάθηση, η επαγγελματική πρακτική της συμβουλευτικής. Εμπλουτίζουν δε τον μεθοδολογικό στοχασμό για τη βιογραφική προσέγγιση, αντλώντας από σύγχρονα ρεύματα όπως η φεμινιστική σκέψη, η μετααποικιακή θεωρία, οι θεωρίες της ταυτότητας και η θεωρία του Λόγου. Το επίμετρο του Γ. Τσιώλη χαρτογραφεί τη σχετική συζήτηση και παρέχει το πλαίσιο για να τοποθετηθούν εντός του τα κείμενα του τόμου. 

Τα κεφάλαια του συλλογικού τόμου βασίζονται σε πρωτότυπες εμπειρικές έρευνες που διερευνούν τις αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στο φύλο, τη μετανάστευση και τις διαπολιτισμικές σχέσεις σε έξι θεματικά πεδία: τη διαπολιτισμική εκπαίδευση, την ανάπτυξη της γειτονιάς και τα κινήματα της πόλης, τη συγκρότηση της εθνικής ταυτότητας μέσω του κινηματογράφου, τη βία κατά των γυναικών και την παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων, τις θρησκευτικές πρακτικές καθώς επίσης τους μεικτούς γάμους και τις δια-εθνικές οικογένειες.

Κάθε ανθρώπινο ον είναι ταγμένο να συναντήσει πολλές συνθήκες αποχωρισμού και απώλειας. Η λέξη πένθος, η οποία ξεπηδά από το ρήμα πάσχω, σηματοδοτεί την αμετάκλητη απουσία ενός ψυχικά πολύτιμου αντικειμένου. Ορίζει ακόμη μια κρίσιμη στιγμή για κάθε υποκείμενο. Η ζωή συνθλίβεται, ο κόσμος αδειάζει και συρρικνώνεται, οι παραστάσεις τρεμοσβήνουν, ο λόγος φτωχαίνει και αγκομαχά, η επικοινωνία με τους άλλους μοιάζει με χάσιμο χρόνου, η μελαγχολική καταβρόχθιση προβάλλει απειλητικά.Όμως αυτό το οδυνηρό εντύπωμα κινητοποιεί μια σύνθετη ψυχική εργασία που ίσως αποτελέσει μια πολύτιμη πρόσκτηση. Ένα πένθος που έχει διανύσει την πορεία του, παρά τα όποια κατάλοιπα μπορεί να αφήσει, προσφέρει την αίσθηση μιας λυτρωτικής νοσταλγίας και ζωντανεύει τις προσδοκίες ψυχικής επαναγέννησης.Τα άρθρα αυτής της μονογραφίας δίνουν ένα στίγμα της σύγχρονης ψυχαναλυτικής συνεισφοράς για την εργασία του πένθους. Οι συγγραφείς ανατρέχουν, συχνά με κλινικά παραδείγματα, σε πολύ πρώιμες στιγμές απώλειας, σε διαγενεαλογικά τραύματα, σε ιστορικές εγγραφές, αλλά και στη μάχη με το άγνωστο και το απρόσμενο που είναι συνυφασμένα με την ανθρώπινη περιπέτεια. Υπογραμμίζουν ακόμη τη σημασία του αντικειμένου, τις δυσκολίες ρευστοποίησης και μετασχηματισμού των επενδύσεων, την ανάδυση νέων ψυχικών παραγώγων και την αναζωπύρωση της δημιουργικής δυνατότητας, τα οποία μπορεί να ανακινήσει η διεργασία πένθους.

Η συναρπαστική ιστορία της φιλίας του Φρόυντ με τον Βίλχελμ Φλης, μια ιστορία σύμφυτη με τις απαρχές της ψυχανάλυσης, ξετυλίγεται στις σελίδες αυτού του βιβλίου. Προηγουμένως, εξετάζεται η εξέλιξη των ιδεών του Φρόυντ για την παράνοια. Σκοπός είναι η καταγραφή της πορείας που οδηγεί στη διατύπωση μιας ολοκληρωμένης θεωρίας. Πόσο αυτή η πορεία σημαδεύτηκε από αυτή την τόσο ξεχωριστή φιλία που κατέληξε σε μια σφοδρή σύγκρουση και δημόσια αντιπαράθεση; Ο Φρόυντ, ο Φλης και η παράνοια, λοιπόν: ο Φλης κατηγορεί τον Βάινινγκερ (όπως και τον Σβόμποντα) για λογοκλοπή που πραγματοποιήθηκε, πιστεύει, με τη συνδρομή του Φρόυντ, ο οποίος αρχικά δεν του ανέφερε μια επίσκεψη του Βάινινγκερ στο σπίτι του. Όπως δεν αναφερόταν ποτέ, στις επιστολές του προς τον Φλης, στο πρόσωπο του πατέρα του Φλης. Ενός πατέρα που «επιστρέφει», για τον Φλης, μέσα από τον κλέφτη Βάινινγκερ που αυτοκτονεί, όπως είχε κάνει και ο πατέρας του. Ή μήπως «επιστρέφει» τελικά ο Φλης, για τον Φρόυντ, μέσα από τον πρόεδρο Σρέμπερ; Η θεωρία για την παράνοια πάντως είχε σχηματιστεί, κατά δήλωση του ίδιου του Φρόυντ, πριν την ανάγνωση των απομνημονευμάτων του Σρέμπερ. Κι έκανε λόγο για τη σημασία της ομοφυλοφιλικής συνιστώσας της λίμπιντο στην έκλυση της παράνοιας. Μια θεωρία που σχηματίστηκε με βάση τη συμπεριφορά του Φλης. Και μια συμπεριφορά που προκλήθηκε με αφορμή κυρίως τη θεωρία της αμφισεξουαλικότητας, θεωρίας που για τον άντρα ισοδυναμεί με την αναγνώριση της ύπαρξης, και τελικά με την αποδοχή, μιας θηλυκής πλευράς μέσα του.

«“Ρόιδο μας τα ’κανε αυτός ο καπιταλισμός!” σκέφτονται οι άνθρωποι. “Πρώτα μας έκανε καλά καλά να δυστυχήσουμε, και μετά όλο χάλαγε κι από πάνω”. Και μια άλλη λέει: “Κι εν πάση περιπτώσει, αυτόν τον καπιταλισμό τον έχουμε ήδη πάρα πολύ καιρό –κάπου διακόσια με πεντακόσια χρόνια–, ε και τέλος πάντων φτάνει πια! Ήρθε η ώρα να δοκιμάσουμε και τίποτα καινούριο. Καμιά αλλαγή πότε πότε δεν βλάπτει!”». «Χωρίς να το αντιληφθούμε, η έννοια του κομμουνισμού πολλαπλασιάστηκε. Από τον κομμουνισμό φτάσαμε στους κομμουνισμούς, οι οποίοι, πέρα από έναν πραγματικό κομμουνιστικό πλουραλισμό, υποδηλώνουν ότι η έννοια του κομμουνισμού είναι αμφιλεγόμενη, ότι συνιστά πεδίο πολιτικής αντιπαράθεσης. Όλες αυτές οι αντιφατικές έννοιες του κομμουνισμού εκφράστηκαν ή εκφράζονται από φιλελεύθερες ή αυταρχικές κομμουνίστριες, από σοσιαλίστριες, από εχθρούς του συστήματος. Έτσι ο κομμουνισμός σήμαινε ανέκαθεν πολύ περισσότερα από μόνη την άρνηση του καπιταλισμού, καθώς εμπλέκεται ευθύς εξαρχής στην κριτική στους άλλους κομμουνισμούς και τις σοσιαλιστικές ουτοπίες, στη σύγκρουση για το μέλλον».

Το βιβλίο αυτό προέκυψε από τις καλλιτεχνικές αναζητήσεις της εικαστικού Κωνσταντίνας Κατρακάζου γύρω από την έννοια Απουσία και υποστηρίχτηκε από μια διεπιστημονική ομάδα που αποτελείται από την Λουίζα Καραπιδάκη, ιστορικό τέχνης, την Φαίη Ζήκα, φιλόσοφο και τον Θανάση Χατζόπουλο, ψυχαναλυτή.Στο βιβλίο αυτό συνομιλεί το εικαστικό έργο Απουσία με επιστήμονες από το χώρο της ψυχανάλυσης, της ιστορίας, της ιστορίας της τέχνης, της κοινωνικής ανθρωπολογίας, της κοινωνιολογίας, της φιλοσοφίας αλλά και με ποιητές.

Για ποιους λόγους αναζητούμε τη γνώση; Τι είναι αυτό που διαφοροποιεί τη γνώση μας για κάτι από την αληθή πεποίθησή μας γι’ αυτό; Πώς δικαιολογούμε γιατί πιστεύουμε σε κάτι και όχι σε κάτι άλλο; Η παρούσα εργασία στοχεύει στη διερεύνηση ζητημάτων που αφορούν την επιστημική δικαιολόγηση των πεποιθήσεων στο πλαίσιο της αναλυτικής επιστημολογίας. Η παραδοσιακή γνωσιοθεωρία επιχειρεί την εννοιολογική ανάλυση της φύσης της γνώσης ως αληθούς και δικαιολογημένης πεποίθησης. Πώς επιχειρεί η σύγχρονη γνωσιοθεωρία να αποφύγει το μύθο του θεμελίου, την αποκλειστικότητα του κριτηρίου της συνοχής ή το σχετικισμό του πλαισίου; Η θέση της έρευνας αυτής είναι ότι η κεντρική ιδέα ενός κανονιστικού ορισμού για την επιστημική δικαιολόγηση δεν μπορεί παρά να συναρτάται με το πρόβλημα του Μένωνος, καθώς και με την επιστημική αξία της αλήθειας, η οποία συνιστά την κύρια ρυθμιστική αρχή και το τέλος του δικαιολογητικού εγχειρήματος της γνώσης.

Έκτη ετήσια διάλεξη προς τιμήν του Νίκου Πουλαντζά 2012

Το βιβλίο εξετάζει, από θεωρητική και πρακτική άποψη, το αντικείμενο της Πολιτιστικής Διαχείρισης, την εμφάνιση και εξέλιξή της, καθώς και τις προοπτικές, τη δυναμική και τις εκπαιδευτικές απαιτήσεις, που προκύπτουν για τον συγκεκριμένο τομέα μέσα και από τις διαστάσεις που λαμβάνει σε ευρωπαϊκό, αλλά και διεθνές επίπεδο στο πλαίσιο της Διά Βίου Μάθησης. Ο πολιτιστικός τομέας διαδραμάτισε και εξακολουθεί να διαδραματίζει, ιδιαίτερα στη σημερινή δύσκολη οικονομική συγκυρία, ένα σημαντικό ρόλο στην οικονομία της Ευρώπης δίνοντας το παρόν όλο και περισσότερο σε σχέδια συνεργασίας, που εμπλέκουν φορείς, άτομα και οργανισμούς, όχι μόνον σε εθνικό, αλλά κυρίως σε διακρατικό επίπεδο. Οι επαγγελματίες του πολιτιστικού τομέα βρίσκονται αντιμέτωποι με νέες προκλήσεις και έχουν ανάγκη να εφοδιασθούν με τις απαραίτητες δεξιότητες, που θα τους δώσουν τη δυνατότητα να βελτιώσουν τα προσόντα τους και να προβάλλουν σε όσο το δυνατόν ευρύτερο κοινό τα πολιτιστικά αγαθά και τις πολιτιστικές αξίες. Προς αυτή την κατεύθυνση συνεργεί η ολοκληρωμένη και ποιοτική εκπαίδευση και κατάρτιση στον τομέα της Πολιτιστικής Διαχείρισης.