Τζιλ Ρούμπερι
< πίσω στους Συγγραφείς

Η λιτότητα έχει γίνει η νέα αρχή για τις δημόσιες πολιτικές στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ καθώς η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 έχει μετατραπεί σε κρίση δημόσιου χρέους. Ωστόσο τα σημερινά μέτρα λιτότητας απειλούν να ακυρώσουν την πρόοδο που έχει γίνει ώς τώρα στο ζήτημα της ισότητας των φύλων, υπονομεύοντας σημαντικούς θεσμούς για την προστασία της απασχόλησης και της κοινωνικής πρόνοιας και παραγκωνίζοντας τις πολιτικές για την ισότητα των φύλων. Ο τόμος αυτός αποτελεί μια πρώτη απόπειρα καταγραφής του τρόπου με τον οποίο η οικονομική κρίση και οι συνακόλουθες πολιτικές λιτότητας επηρεάζουν τις γυναίκες στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, εντοπίζοντας τις επιπτώσεις για την ισότητα των φύλων στα συστήματα απασχόλησης και πρόνοιας σε εννέα περιπτώσεις χωρών που αντιμετωπίζουν τα σοβαρότερα προβλήματα προσαρμογής. Τα κείμενα του παρόντος τόμου υιοθετούν ένα κοινό αναλυτικό πλαίσιο για την κατάσταση των γυναικών στην ύφεση, το οποίο λαμβάνει υπόψη τις αλλαγές στην κοινωνική τους θέση τις τελευταίες δεκαετίες και τις σημερινές συνθήκες λιτότητας. Τα ευρήματα δείχνουν ότι αμέσως μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση οι διαφορές λόγω φύλου μεταξύ ανδρών και γυναικών στην απασχόληση μειώθηκαν – μόνο διότι επιδεινώθηκε η θέση των ανδρών και όχι επειδή υπήρξαν οποιεσδήποτε βελτιώσεις των γυναικών. Τα δεδομένα όμως προβλέπεται να ανατραπούν από τις πολιτικές λιτότητας, οι οποίες έχουν ήδη πιο αρνητικές συνέπειες στη ζήτηση γυναικείας εργασίας και την πρόσβαση των εργαζόμενων μητέρων σε υποστηρικτικές υπηρεσίες. Παρ’ όλα αυτά, η προσήλωση των γυναικών στην αμειβόμενη εργασία ενισχύεται, ακόμα και σε αυτή την περίοδο που οι απαιτήσεις για την απλήρωτη οικιακή τους εργασία αυξάνονται.

Οι ανισότητες ήρθαν στο προσκήνιο ως πολιτικό ζήτημα πρώτου μεγέθους κατά τη διάρκεια της πρόσφατης παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Το διεθνές κίνημα Occupy, τα Panama και Paradise Papers, η επικράτηση του Τραμπ στις ΗΠΑ, η ψήφος του αγγλικού λαού υπέρ του Brexit, η κρίση της ευρωζώνης, η απόκλιση της περιφέρειας της Ε.Ε. και η περιθωριοποίηση εκτεταμένων κοινωνικών στρωμάτων με τις πολιτικές λιτότητας, η άνοδος του ευρωσκεπτικισμού και της εθνικιστικής δεξιάς και ακροδεξιάς, σήμαναν συναγερμό. Οι οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες είναι ενδογενείς στις καπιταλιστικές κοινωνίες, αλλά οι μεγάλες επαναστάσεις, τα κινήματα του 19ου και 20ού αιώνα για την κοινωνική απελευθέρωση, και οι αγώνες των λαών για κοινωνική δικαιοσύνη τις περιόρισαν σημαντικά. Η έκρηξή τους την τελευταία πεντηκονταετία οφείλεται στην παγκόσμια επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού, στην αναδιανομή του εισοδήματος και του πλούτου υπέρ του κεφαλαίου και των πλουσιότερων τάξεων, καθώς και στην ανεξέλεγκτη λειτουργία του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος και των φορολογικών παραδείσων. Οι μεγάλες οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες της εποχής μας αποτελούν μεγάλη πρόκληση για τις προοδευτικές δυνάμεις της Ευρώπης. Η αντιμετώπισή τους –μαζί με το αίτημα του εκδημοκρατισμού– θα πρέπει να τεθεί στον πυρήνα ενός πολιτικού σχεδίου της ευρωπαϊκής Αριστεράς που θα απαντά στο μείζον κοινωνικό ζήτημα της παρούσας συγκυρίας, πώς δηλαδή οι τάξεις και τα κοινωνικά στρώματα που έχουν πληγεί σε όλη την Ευρώπη από την οικονομική κρίση και την παγκοσμιοποίηση, και έχουν εξωθηθεί ή εγκαταλειφθεί στο περιθώριο, θα μπορέσουν να ενσωματωθούν ξανά μέσα σε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο και ένα σχέδιο ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης που, αφενός, θα ανοίγουν προοπτικές βελτίωσης της ποιότητας ζωής τους και, αφετέρου, θα κατοχυρώνουν ίσα δικαιώματα συμμετοχής στον παραγόμενο πλούτο, εντός ενός πλαισίου δίκαιης ανάπτυξης και δημοκρατικής εκπροσώπησης.