Συνεχίζοντας το έργο που ξεκίνησε, με αφορμή τον θάνατο του πατέρα του, στην Επιστροφή στη Ρενς (Νήσος, 2020), ο Ντιντιέ Εριμπόν στο νέο αυτό βιβλίο καταπιάνεται με «τη ζωή, τα γηρατειά και τον θάνατο» της μητέρας του, μιας «γυναίκας του λαού», όπως εύγλωττα δηλώνει ο τίτλος, από εκείνες που «σπάνια κάποιος αφηγείται την ατομική τους ιστορία».Ο συγγραφέας ανασυστήνει εδώ τη ζωή της μητέρας του σε όλες της τις εκφάνσεις: από την εποχή που ήταν οικιακή βοηθός, καθαρίστρια και κατόπιν εργάτρια σε εργοστάσιο, μέχρι τα χρόνια της συνταξιοδότησης, της σταδιακής σωματικής κατάπτωσης και της εισαγωγής σε οίκο ευγηρίας. Πρόθεσή του, όπως λέει, δεν είναι να σκιαγραφήσει ένα «ατσαλάκωτο» πορτρέτο: ο ελεγειακός τόνος εναλλάσσεται περίτεχνα με μια νηφάλια καταγραφή που συνομιλεί με πλήθος έργων από τα πεδία της λογοτεχνίας, της κοινωνιολογίας, της φιλοσοφίας. Ο Εριμπόν, καθώς αφηγείται τη φθίνουσα πορεία της μητέρας του προς το τέλος, θέτει συγχρόνως καίρια ερωτήματα για τη σχέση μας με τους ηλικιωμένους, για τη σχέση των ηλικιωμένων με τον χρόνο και τον θάνατο, για τις συνθήκες διαβίωσης στις μονάδες φροντίδας. Τα γηρατειά εντέλει στο βιβλίο αυτό γίνονται εφαλτήριο για μια πολιτική θεώρηση. Ο Εριμπόν αναλύει την εμπειρία του γήρατος υπό το πρίσμα του αποκλεισμού της από τη δυτική φιλοσοφία, οδηγούμενος έτσι σε μια σειρά ερωτημάτων που αρθρώνονται με γνήσια πολιτικούς όρους: Μπορούν οι ηλικιωμένοι να «μιλήσουν»; Να γίνουν υποκείμενα ενός πολιτικού λόγου που εκφέρεται σε πρώτο πληθυντικό πρόσωπο, ως ένα «εμείς»; Κι αν αυτό δεν είναι εφικτό, τότε τι πρέπει να κάνουμε για ν’ ακουστεί η φωνή τους;

Πως μπορούμε να στοχαστούμε τη δημοκρατία σε μια κοσμική εποχή που ενστερνίζεται μια οντολογία χωρίς τίποτα το υπερβατικό; Ο Δημήτρης Βαρδουλάκης ξεκινά από την παρατήρηση ότι μια τετοια οντολογία αντιμετωπίζει ανέκαθεν το πρόβλημα του να εξηγήσει πως μπορούμε να διαφοροποιήσουμε τις πράξεις. Αν το Είναι έχει διαφορετικές ιδιότητες, τότε πως μπορούμε να πούμε ότι μια πράξη είναι καλή ή κακή, πως μπορούμε να πούμε καν ότι μια πράξη διαφέρει από μια άλλη; Παλαιότεροι μονιστές φιλόσοφοι, όπως ο Σπινόζα, ισχυρίζονται ότι οι δράσεις διαφέρουν γιατί έχουν διαφορετικούς σκοπούς και, ως εκ τούτου, διαφορετικά αποτελέσματα. Διαιρετικές κοινωνικές και πολιτικές ομάδες, όμως, έχουν συγκρουόμενους σκοπούς. Αυτό οδηγεί στον ανταγωνισμό ως καίριο στοιχείο της δημοκρατίας. Το βιβλίο περιλαμβάνει μια σειρά διαλέξεων που ο Βαρδουλάκης έκανε τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια ως επισκέπτης καθηγητής στο Πάντειο, οι οποίες έτσι παρουσιάζουν ένα συνολικό φάσμα της φιλοσοφικής του δουλειάς

1941. Σε μια μικρή πόλη της κατεχόμενης Τσεχοσλοβακίας ένα δεκατριάχρονο εβραιόπουλο θα διαφύγει από το πεπρωμένο της φυλής του, βρίσκοντας καταφύγιο σε μια σοφίτα που είναι ολόκληρη μια ξεχασμένη βιβλιοθήκη με χιλιάδες πολυκαιρισμένα βιβλία. Εκεί θα περάσει το υπόλοιπο του Πολέμου, διαβάζοντας ασταμάτητα, με το πνεύμα του να μπολιάζεται από το πλήθος των αναγνωσμάτων που ο προηγούμενος κάτοικος, παλιός επαναστάτης, είχε κατά τη διάρκεια του περιπετειώδους βίου του συλλέξει. Μέσα απ’ τη σοφίτα, ο Γιόσουα, έχοντας δυο φίλους σαν αποστόλους, κοινωνεί στους νέους της πόλης τις ανατρεπτικές ιδέες που τα τόσα αναγνώσματα του εμφύσησαν, σπέρνοντας τον σπόρο της ανυπακοής, της αμφισβήτησης, της ανταρσίας και προσκαλώντας τους να εποικίσουν την πραγματικότητα με μυριάδες παράφορους οραματισμούς, δίνοντας μορφή και περιεχόμενο στην Ουτοπία…... Βιβλία… Λίγοι είναι αυτοί που γνωρίζουνε τι κρύβει ετούτη η λέξη. Οι περισσότεροι δεν ανοίγουν ούτε ένα στη ζωή τους, άλλοι τα έχουνε για να σκοτώνουνε την ώρα τους, λίγοι είναι οι μυημένοι, αυτοί που ξέρουν πόση μαγεία μα και πόσο κίνδυνο κρύβει αυτή η απλή πράξη, να παίρνεις ένα βιβλίο στα χέρια σου κι ανοίγοντάς το να αρχίζεις να διαβάζεις… Δεν θα είσαι πια ο ίδιος άνθρωπος όταν στην τελευταία του σελίδα θα έχεις φτάσει, σαν το ποτάμι του Ηρακλείτου είναι κι αυτά, ούτε και το βιβλίο θα ’ναι πια το ίδιο, κάθε αναγνώστης το γεμίζει με καινούργιες σημασίες…

Το βιβλίο του Σεμπάστιαν Γκάρντνερ Ο Καντ και η Κριτική του Καθαρού Λόγου είναι ένα από τα πιο επιτυχημένα εγχειρίδια εισαγωγής στο βασικότερο ίσως κείμενο της νεότερης φιλοσοφίας. Τοποθετεί τον καντ και το ρηξικέλευθο έργο του στο ιστορικό τους πλαίσιο, παρακολουθεί, εξηγεί και σχολιάζει το κείμενο της Κριτικής σε όλο του το εύρος και συζητά τόσο τις επιμέρους ερμηνευτικές παραδόσεις όσο και την επίδραση που άσκησε το έργο στη νεότερη και σύγχρονη φιλοσοφία. Η εισαγωγή του Γκάρντνερ συνδυάζει την απλότητα και τη σαφήνεια με την εμβάθυνση στα σημαντικότερα ζητήματα που θέτει η Κριτική. Ξεδιπλώνει το εκτενές φάσμα των ερωτημάτων, δίνει όμως ταυτόχρονα στον αναγνώστη ό,τι χρειάζεται για να κάνει ασφαλή και σταθερά βήματα ουσιαστικής κατανόησης. Προσφέρει έτσι πολύτιμη υποστήριξη στην πανεπιστημιακή διδασκαλία και αποτελεί ταυτόχρονα αναντικατάστατο βοηθό στην αυτόνομη μελέτη.

Η Λένη είναι μια γυναίκα της ελληνικής επαρχίας που ζει μόνη και βιοπορίζεται απο τη γη της. Οι ισορροπίες της ζωής της διαταράσσονται όταν ο καινούργιος ιδιοκτήτης του όμορου χωραφιού ισχυρίζεται ότι η μηλιά, που η Λένη θεωρεί δική της και όριο ανάμεσα στα δυο χωράφια, ανήκει στο δικό του χωράφι. Η Λένη δεν διαπραγματεύεται τη μηλιά της, όχι μόνο γιατί αποτελεί σύμβολο της οικογενειακής της ιστορίας, αλλά κυρίως γιατί στις ρίζες της γεννήθηκε και θάφτηκε το μυστικό της.Τρία πρόσωπα υφαίνουν την ίδια ιστορία σε έναν τόπο όπου οι άντρες έχουν πάψει πια να έχουν ονόματα.

Έναν αιώνα μετά τη γέννηση και μισό αιώνα μετά την έκδοση του opus magnum του Ρωλς, οι συμβολές στον παρόντα τόμο, Επανεξετάζοντας τη θεωρία της δικαιοσύνης, φωτίζουν εκ νέου τη στρατηγική δικαιολόγησης της θεωρίας του Ρωλς και τον τρόπο με τον οποίο αυτή αναμετράται με διαρκή διακυβεύματα της πολιτικής φιλοσοφίας και διερευνούν τη δυνατότητα της να παρέχει το θεωρητικό πλαίσιο για να προσεγγίσουμε επίκαιρα προβλήματα. Εισάγοντας εννοιολογικές διακρίσεις και επιχειρώντας εκλεπτύνσεις, φωτίζουν πτυχές της θεωρίας της δικαιοσύνης και διαμορφώνουν συνθετότερα σχήματα που συμβάλλουν στη βαθύτερη κατανόησή της. Αναδεικνύοντας την ισχύ της κανονιστικής πρότασης του Ρωλς όσο και τους περιορισμούς της, επιχειρούν να εμπλουτίσουν το εγχείρημα να αρθρωθούν νέα επιχειρήματα στη βάση της αλλά και να διερευνηθεί το πεδίο εφαρμογής της. Στην πορεία αναζήτησης για τη δικαιοσύνη αναδύονται παλαιά και νέα ερωτήματα, με επίκεντρο τη θέσμιση μιας δίκαιης κοινωνίας στον ορίζοντα των συγκρούσεων της ύστερης νεωτερικότητας. Ποιά είναι τα νήματα που συνδέουν τη θεωρία του Ρωλς με την κλασική παράδοση της πολιτικής σκέψης; Ποιές σχέσεις, σχέσεις αντιπαλότητας αλλά και εκλεκτικές συγγένειες, τη συνδέουν με σύγχρονα ρεύματα πολιτικού στοχασμού; Ποιές είναι οι μεθοδολογικές και επιστημολογικές προϋποθέσεις που συγκροτούν τη θεωρία της δικαιοσύνης και της προσδίδουν εγκυρότητα και δεσμευτικότητα; Ποιές είναι οι αξιακές δεσμεύσεις της και πως αυτή επαναπροσδιορίζει τη σχέση σας με τις θεμελιώδεις αρχές της ελευθερίας, της ισότητας και της αλληλεγγύης; Τελικά τι είναι αυτό που μας ωθεί να ανατρέχουμε στη ρωλσιανή θεωρία κάθε φορά που τίθενται ζητήματα δικαιοσύνης;  

Στα μέσα της δεκαετίας του ’70 η Μέση Ανατολή είναι καζάνι που βράζει. Στη Βηρυτό, Αμερικάνοι υπάλληλοι της CIA, νεαροί Γερμανοί ιδεαλιστές επαναστάτες, Λιβανέζοι από τη φτωχή επαρχία, Παλαιστίνιοι πρόσφυγες, ζουν όλοι στο χείλος μιας επικείμενης καταστροφής, σε μια ατμόσφαιρα κοινωνικοπολιτικά τεταμένη, που φωτίζεται από τις λάμψεις των εκρήξεων. Συμμορίες του υποκόσμου, πολιτικές ομάδες, θρησκευτικά κινήματα, τρομοκρατικά δίκτυα αποτελούν κόμπους σε ένα χαοτικό υφαντό, που διατηρεί εξωτερικά τη λάμψη των παραλιακών πολυτελών ξενοδοχείων και της τουριστικής κίνησης, ενώ από κάτω μυρίζει μπαρούτι. Ο Σέρκο Φατάχ, περιγράφοντας λεπτομερώς εικόνες και συναισθήματα, κατεβαίνει στο επίπεδο των ανθρώπων· δεν ασχολείται τόσο με τα γεγονότα, όσο με τη ματιά των χαρακτήρων του σε αυτά. Διαλέγει να ρίξει φως σε κίνητρα εσωτερικά, προσωπικά, και μας δίνει στοιχεία για την κατανόηση μιας κατάστασης που παραμένει επί δεκαετίες στη διεθνή επικαιρότητα.

«Ζούμε, σχεδόν από τύχη, σε μια χώρα που μας αφήνει συνεχώς ανυπεράσπιστους, με αβέβαιο μέλλον.Η ανεργία,η αστεγία, η ακρίβεια, οι μισθοί και οι συντάξεις της ντροπής, η κατάρρευση του ΕΣΥ, της δημόσιας εκπαίδευσης και των εργασιακών σχέσεων, οι υποκλοπές και η υφαρπαγή των δημόσιων χώρων και τόσα άλλα στοιχειοθετούν μια κατρακύλα σε κάθε τομέα της ζωής μας. Τα κοινωνικά κινήματα και η Αριστερά όλων των αποχρώσεων δικαίως ασκούν κριτική στην ανάλγητη νεοφιλελεύθερη πολιτική που τα υποθάλπει ενω παλεύουν στο κοινοβούλιο, στους δήμους, σε δρόμους και πλατείες για τα δικαιώματα και τις ανάγκες των πολιτών. Οι δικές μου ματιές στις πόλεις και στην καθημερινότητα είναι διαφορετικές. Χωρίς να υποβαθμίζω ούτε στιγμή το ευρύτερο πλαίσιο της φτώχειας και της ανέχειας και τους αγώνες για τη βελτίωση τους, εστιάζω σε κάποια μικρά που μοιάζουν αδιάφορα σε πρώτη ανάγνωση. Έτσι, σ’ αυτό το βιβλιαράκι θα βρείτε παρατηρήσεις για ένα περίπτερο και ένα κουρείο που έκλεισαν, για ένα κήπο με πασχαλιάτικες γλυσίνες, για τις πλατείες των μεταναστών, για τα παγκάκια και τον εκτοπισμό των κατοίκων από το κέντρο της πόλης, για τις εκπλήξεις ενός επισκέπτη στη Σανκάη, στο Ντουμπάι και στη Βοστόνη, για την κατοίκηση την εποχή του εγκλεισμού,για τις αλλαγές που φέρνει στην καθημερινότητα η digital εποχή, για τις καταστροφές στο σώμα της Αθήνας από τις επεμβάσεις του απελθόντος δημάρχου και άλλες αντίστοιχες παρατηρήσεις. Όλα αυτά συνθέτουν ένα μωσαϊκό από ματιές στα μικρά της καθημερινότητας που αναπαράγουν κοινωνικές και χωρικές ανισότητες, έχοντας μόνιμη έγνοια την Αριστερά και οδηγό τις κρίσιμες παρατηρήσεις της Ντορίν Μάσει: από το ειδικό και το τοπικό στο γενικό και παγκόσμιο, και αντίστροφα. Οι ματιές-σχόλια εισάγονται με σκίτσα δικά μου και τρίτων. Τα δικά μου σκίτσα έγιναν στους τόπους που αναφέρονται στο κείμενο, εκτός από ένα που είναι από μνήμης. Δεν είχαν την πρόθεση να συνοδεύσουν τα συγκεκριμένα κείμενα, σχεδιάστηκαν με άλλες αφορμές, όμως τώρα βρίσκω την ευκαιρία να τα συνδυάσω»

«Ζούμε, σχεδόν από τύχη, σε μια χώρα που μας αφήνει συνεχώς ανυπεράσπιστους, με αβέβαιο μέλλον.Η ανεργία,η αστεγία, η ακρίβεια, οι μισθοί και οι συντάξεις της ντροπής, η κατάρρευση του ΕΣΥ, της δημόσιας εκπαίδευσης και των εργασιακών σχέσεων, οι υποκλοπές και η υφαρπαγή των δημόσιων χώρων και τόσα άλλα στοιχειοθετούν μια κατρακύλα σε κάθε τομέα της ζωής μας. Τα κοινωνικά κινήματα και η Αριστερά όλων των αποχρώσεων δικαίως ασκούν κριτική στην ανάλγητη νεοφιλελεύθερη πολιτική που τα υποθάλπει ενω παλεύουν στο κοινοβούλιο, στους δήμους, σε δρόμους και πλατείες για τα δικαιώματα και τις ανάγκες των πολιτών. Οι δικές μου ματιές στις πόλεις και στην καθημερινότητα είναι διαφορετικές. Χωρίς να υποβαθμίζω ούτε στιγμή το ευρύτερο πλαίσιο της φτώχειας και της ανέχειας και τους αγώνες για τη βελτίωση τους, εστιάζω σε κάποια μικρά που μοιάζουν αδιάφορα σε πρώτη ανάγνωση. Έτσι, σ’ αυτό το βιβλιαράκι θα βρείτε παρατηρήσεις για ένα περίπτερο και ένα κουρείο που έκλεισαν, για ένα κήπο με πασχαλιάτικες γλυσίνες, για τις πλατείες των μεταναστών, για τα παγκάκια και τον εκτοπισμό των κατοίκων από το κέντρο της πόλης, για τις εκπλήξεις ενός επισκέπτη στη Σανκάη, στο Ντουμπάι και στη Βοστόνη, για την κατοίκηση την εποχή του εγκλεισμού,για τις αλλαγές που φέρνει στην καθημερινότητα η digital εποχή, για τις καταστροφές στο σώμα της Αθήνας από τις επεμβάσεις του απελθόντος δημάρχου και άλλες αντίστοιχες παρατηρήσεις. Όλα αυτά συνθέτουν ένα μωσαϊκό από ματιές στα μικρά της καθημερινότητας που αναπαράγουν κοινωνικές και χωρικές ανισότητες, έχοντας μόνιμη έγνοια την Αριστερά και οδηγό τις κρίσιμες παρατηρήσεις της Ντορίν Μάσει: από το ειδικό και το τοπικό στο γενικό και παγκόσμιο, και αντίστροφα. Οι ματιές-σχόλια εισάγονται με σκίτσα δικά μου και τρίτων. Τα δικά μου σκίτσα έγιναν στους τόπους που αναφέρονται στο κείμενο, εκτός από ένα που είναι από μνήμης. Δεν είχαν την πρόθεση να συνοδεύσουν τα συγκεκριμένα κείμενα, σχεδιάστηκαν με άλλες αφορμές, όμως τώρα βρίσκω την ευκαιρία να τα συνδυάσω»