Αν και σήμερα η διαφήμιση ταξιδεύει με γοργούς ρυθμούς μέσω της ψηφιακής τεχνολογίας και του διαδικτύου, η σύγχρονη ελληνική μητρόπολη εξακολουθεί να κατακλύζεται από τα απομεινάρια των τεράστιων διαφημιστικών πινακίδων που εμφανίστηκαν τις τελευταίες δεκαετίες στο οδικό δίκτυο εντός και εκτός του αστικού ιστού. Στην παρούσα έρευνα εξετάζονται επτά περιπτώσεις τέτοιων κατασκευών, οι οποίες τοποθετήθηκαν στην Αττική τη δεκαετία του 1980 με σκοπό την προώθηση διαφημιστικών μηνυμάτων. Ο όρος «μνημείο» υπογραμμίζει την επικράτηση της μνήμης ως κυρίαρχου σημείου αναφοράς για την ανάδειξη αξιόλογων ανθρώπινων δημιουργημάτων. Η παραμονή των εκτός λειτουργίας διαφημιστικών πινακίδων ενεργοποιεί στη μνήμη τη συνθήκη της καταναλωτικής λήθης, όπως ορίζεται από τον Smithson, και τα αποτελέσματα αυτής μετά την έναρξη της Διεθνούς Χρηματοπιστωτικής Κρίσης. Η επιλογή του κρατικού μηχανισμού να αδιαφορεί για την ύπαρξή τους ισοδυναμεί με σιωπηρή παραδοχή της αντιμνημειακότητάς τους. Όταν συγκριθούν με συνθήκες εικαστικού ενδιαφέροντος, παρατηρείται ένα αξιοσημείωτο φαινόμενο. Η αναίρεση των ιδεών της ισορροπίας και της αρμονίας που επιτυγχάνεται ακούσια με αυτές τις ιδιότυπες, μνημειώδεις κατασκευές, είναι ανάλογη με αυτήν που εκούσια πρεσβεύουν κινήματα και σύγχρονες καλλιτεχνικές πρακτικές. Για τον MikelDufrenne αυτή η μορφή τέχνης ισοδυναμεί με μια στάση διαμαρτυρίας και, κατ’ επέκταση, κριτικής στην εξουσία. Στόχος του παρόντος βιβλίου είναι, μέσω των αξιών της αντικουλτούρας, να διερευνηθεί ο αντιμνημειακός χαρακτήρας των διαφημιστικών πινακίδων και να αξιολογηθεί η παραμονή τους στον δημόσιο χώρο, καθώς και οι δυνατότητες που παρέχουν για μελλοντικές καλλιτεχνικές παρεμβάσεις.

Ο παρών τόμος αποτελεί μια συμβολή στη δημόσια συζήτηση για το #MeToo στην Ελλάδα. Η συζήτηση αυτή, που είναι ήδη πλούσια και γόνιμη σε προβληματισμούς, αποτελεί ένα σύγχρονο κεφάλαιο της ιστορικής πορείας του φεμινιστικού κινήματος στη χώρα μας.Παρότι το #MeToo δεν είναι μόνο μια ιστορία φωνής και επιβίωσης αλλά και σιωπής και αποκλεισμού για ήδη περιθωριοποιημένες κατηγορίες θηλυκοτήτων, όπως έχουν ήδη καταδείξει σχετικές έρευνες, το βασικό επιχείρημα του συλλογικού μας τόμου είναι ότι το κίνημα αυτό υπήρξε καταλύτης στη διαδικασία αναδιαμόρφωσης του δημόσιου λόγου γύρω απ’ τη σεξουαλική βία στην Ελλάδα όπως και στον κόσμο. Κι ενώ ο διάλογος γύρω απ’ το ζήτημα αυτό συνεχίζει να είναι ενεργός, ο ρόλος των μέσων ενημέρωσης δεν έχει εξερευνηθεί επαρκώς. Οι συμμετοχές αυτού του τόμου αποτελούν, λοιπόν, μια πρώτη προσπάθεια να ανοίξει η συζήτηση για τις μιντιακές διαμεσολαβήσεις του #MeToo σε άλλες δυτικές χώρες όπως και στη χώρα μας. Οργανωμένος σε δύο διακριτές ενότητες, αποτελείται αφενός από δοκίμια πάνω στην αγγλοαμερικανική πρόσληψη του #MeToo, και αφετέρου από μια σειρά μελετών για το ελληνικό #MeToo στα ΜΚΔ, στην τηλεόραση και στον Τύπο.

Γιατί η ενσωμάτωση των ψηφιακών τεχνολογιών στις επιτελεστικές τέχνες, όπως το θέατρο, η μουσική, η performance art, θεωρείται συχνά απειλητική για τη ζωντανότητά τους, δηλαδή για τη φυσική ενσώματη παρουσία καλλιτεχνών και κοινού στον ίδιο φυσικό χώρο και χρόνο;Διερευνώντας τη συζήτηση που αναπτύσσεται γύρω από αυτό το ερώτημα, η συγγραφέας διαπιστώνει ότι οι απόψεις που διατυπώνονται στο πεδίο των σπουδών επιτέλεσης (και άλλα συναφή αντικείμενα), μολονότι πολλές και διαφορετικές, είναι συνήθως θεμελιωμένες στο δίπολο πραγματικότητα-δυνητικότητα, και εγκλωβισμένες στις αντιφάσεις που προκύπτουν από αυτό. Η συζήτηση φανερώνει μια αγωνία, η οποία αφορά όχι την οντολογία της επιτέλεσης, αλλά την οντολογία του ανθρώπου, και ανακυκλώνει, στα σύγχρονα τεχνοπολιτισμικά συμφραζόμενα, προβλήματα (επιστημολογικά, ηθικά και πολιτικά) που συνδέονται με το γνωστό δίπολο φύση-πολιτισμός. Το βιβλίο αξιοποιεί προβληματισμούς ανθρωπολόγων, το έργο των οποίων εντάσσεται (ρητά ή άρρητα) κυρίως, αλλά όχι αποκλειστικά, σε ποικίλα ρεύματα του μετανθρωπισμού, και προτείνει έναν διαφορετικό τρόπο κατανόησης της ψηφιακής επιτέλεσης: ως πεδίο ανάδυσης νέων ενσώματων υποκειμένων, τα οποία συγκροτούν και κατοικούν νέους χώρους και χρόνους, και συνεπώς αμφισβητούν περαιτέρω, στο επίπεδο τόσο της ζώσας και βιωμένης εμπειρίας όσο και της γνώσης αυτής της εμπειρίας, επίμονες βιολογικές και ουσιοκρατικές εννοιολογήσεις του ανθρώπου και της φύσης (του).

«Μεγαλειώδες», «ανυπέρβλητο», «μοναδικό», είναι μερικοί από τους χαρακτηρισμούς που έχουν διατυπωθεί για το μνημειώδες βιβλίο της Έλλης Σκοπετέα, σταθερά βασικό βιβλίο αναφοράς εδώ και σαράντα χρόνια. Το βιβλίο είναι μια πολύτιμη πηγή για τη μελέτη της ιδεολογικής αφετηρίας της Μεγάλης Ιδέας, και εργαλείο για να κατανοήσουμε την εκκίνηση του ελληνικού κράτους, αλλά και το παρόν της ελληνικής κοινωνίας. «Στο βιβλίο επιχειρείται η καταγραφή και, ως έναν εφικτό βαθμό, η κωδικοποίηση των αντιλήψεων για το ελληνικό έθνος και τον “προορισμό” του, όπως διαμορφώθηκαν στην Ελλάδα κατά τις πρώτες δεκαετίες της ανεξαρτησίας της. Στην αφετηρία βρίσκεται η επισήμανση μιας ιστοριογραφικής έξης που έρχεται συχνά να συσκοτίσει την εικόνα του ελληνικού 19ου αιώνα, και που η πλάνη της φαίνεται αυτονόητη: H σοβαρότητα που αποδίδει η πολιτική ιστορία στην τομή της ίδρυσης του ελληνικού κράτους δεν έχει αντίκρυσμα στην ιστορία της κίνησης των ιδεών· εκεί οι εξελίξεις που καταλαμβάνουν το επίκεντρο της προσοχής της πολιτικής ιστορίας υποβιβάζονται σε δεύτερη μοίρα, καθώς επικρατεί, γενικά, η τάση να θεωρείται δεδομένη η ενότητα και η συνέχεια της ελληνικής σκέψης και πνευματικής παραγωγής. Το αποτέλεσμα είναι να προκύπτουν δύο διαφορετικές όψεις της εποχής, που κάποτε είναι εξαιρετικά δύσκολο να ταιριάξουν μεταξύ τους. Ό,τι για τη μία όψη θα ήταν “ιδέα”, για την άλλη μπορεί να μην είναι παρά “σύνθημα”, και ένας επίγονος π.χ. του διαφωτισμού μπορεί, κατά τις βουλές του παρατηρητή του, να μεταμορφώνεται σε απλό κρατικό λειτουργό ή κομματάρχη». (Από τον πρόλογο)

Έντεκα διηγήματα για έντεκα διαφορετικά σημεία επαφής.Σημεία όπου δύο άνθρωποι αγγίχτηκαν, προκάλεσαν, ενόχλησαν, θεράπευσαν, ανακούφισαν. Σημεία όπου η ανάγκη για εγγύτητα νίκησε οποιαδήποτε άλλη ανάγκη και ανέδειξε την επαφή ως πρώτο και τελευταίο καταφύγιο της ανθρώπινης φύσης. «Τότε σηκώθηκες και μου έριξες ένα γερό χαστούκι. Πιο τρυφερό κι απο χάδι». «Τους έσφιγγε τις παλάμες. Αν μ' αφήσετε κι εσείς, θα πέσω» «Με πλησίασε και έγειρε προς το αριστερό μου αυτί. Η ανάσα, ζεστή, με πάγωσε». «Το αριστερό της χέρι τον αγκάλιαζε. Για λίγο δεν ήξερε αν έχει παιδί ή άντρα στην αγκαλιά της, αλλά δεν είχε σημασία». «Τέντωσα την πλάτη μου προς το μέρος της, νομίζοντας πως θέλει να με φιλήσει. Αντ' αυτού μου έφτιαξε τη φράντζα και τακτοποίησε τις τούφες πίσω από το αυτί μου». 

Ο ήρωας της Αννεμαρί Σβάρτσενμπαχ συναντά, τελικά τον άγγελό του στη μακρινή Περσία, στη σκιά του γιγάντιου όρους Νταμαβάντ, στις εσχατιές του κόσμου. Εδώ, μακριά από μια Ευρώπη που ετοιμάζεται να αναφλεγεί, επιλέγει τη φυγή στο άγνωστο. Στο κατηγορητήριο της οικογένειας, της τάξης, της πατρίδας του απαντάει εναγώνια, περιφρονώντας το παράδειγμα του Άσωτου Υιού. Υπό την επιρροή ξένων τόπων και απαγορευμένων ουσιών, πολεμάει με τους δαίμονές του και διαμαρτύρεται για την αγάπη που είναι ανέφικτη, για τη μοναξιά που είναι αναπόδραστη. Πρόκειται για μια κραυγή βαθιά ανθρώπινη και επώδυνα επίκαιρη.«Αν κάποια μέρα σε βρούνε σε κανένα χαντάκι, δίπλα σε κάποιον ξένο χωματόδρομο, δεν θα έχουμε ούτε τα κουράγια να πενθήσουμε για σένα. Θα ανασηκώσουμε μόνο τους ώμους. Πήγαινες γυρεύοντας!» Αλλά που πήγαινα γυρεύοντας; Για ποιον τρόπο θανάτου με είχατε προορίσει; Επειδή για σας ακόμα και ο θάνατος έχει ιεραρχικές διαβαθμίσεις,παρηγοριές και ιερά μυστήρια. Έχει ληφθεί μέριμνα μέχρι και για την τελευταία ανάσα, μέχρι και για το τελευταίο Ευχέλαιο, για να μη νιώσει ο άνθρωπος προδομένος.Για να γλιτώσει, να μη συναντήσει τον άγγελό του. Γιατί αυτές οι συναντήσεις γίνονται εκτός πεπατημένης...

Αυτό το βιβλίο πραγματεύεται μία από τις πιο σημαντικές πηγές του συστήματος Στανισλάφσκι: την πρακτική και τη φιλοσοφία της Γιόγκα. Ο Σεργκέι Τσερκάσκι αντλεί με προσοχή στοιχεία για τη Γιόγκα στα γραπτά του Στανισλάφσκι από διαφορετικές περιόδους και αναλύει κρυφές αναφορές που δεν εξηγούνται από τον ίδιο τον Στανισλάφσκι εξαιτίας της λογοκρισίας στην εποχή του. Παρέχονται ζωντανά παραδείγματα εκπαίδευσης ηθοποιών με βάση τη Γιόγκα, από τις πρόβες του Θεάτρου Τέχνης της Μόσχας και των πολλών εργαστηρίων που διεύθυνε ο Στανισλάφσκι.Η έρευνα του Τσερκάσκι επικεντρώνεται στη συγκριτική ανάγνωση του συστήματος Στανισλάφσκι και των βιβλίων του γιόγκι Ραματσαράκα, τα οποία αποτέλεσαν βασική πηγή για τον ιδρυτή του Συστήματος. Αντίστοιχα, ο συγγραφέας αναλύει στοιχεία του Συστήματος με βάση τις αρχές της Γιόγκα.Η ευρεία ανάλυση του Τσερκάσκι οδηγεί σε νέες και ενδιαφέρουσες ανακαλύψεις για τον μεγάλο Ρώσο δάσκαλο του θεάτρου και, επιπλέον, αποκαλύπτει τον βαθμό στον οποίο εκείνος «προήγγειλε» σύγχρονες ανακαλύψεις στη νευροβιολογία και τη γνωστική επιστήμη.Σε αυτό το βιβλίο ο Τσερκάσκι ενεργεί ως ερευνητής, ιστορικός, σκηνοθέτης θεάτρου και έμπειρος δάσκαλος υποκριτικής. Υποστηρίζει ότι περίπου το σαράντα τοις εκατό των βασικών ασκήσεων σε οποιοδήποτε πρόγραμμα εκπαίδευσης ηθοποιών που βασίζεται στον Στανισλάφσκι σήμερα έχουν τις ρίζες τους στη Γιόγκα. Ηθοποιοί, δάσκαλοι και μαθητές θα βρουν σίγουρα ενδιαφέρον να ανακαλύψουν ότι ακολουθούν τα βήματα της Γιόγκα στην καθημερινή τους εκπαίδευση και στις πρόβες τους με βάση τον Στανισλάφσκι.

Διαρκείς σεισμοί με επίκεντρα στον θαλάσσιο χώρο του Καρπαθίου Πελάγους οδηγούν το Εθνικό Κέντρο Φυσικών Καταστροφών στην απόφαση να εγκαταστήσει σε νησίδες της περιοχής φορητούς σεισμογράφους για την παρακολούθηση του φαινομένου. Ο σεισμολόγος Ραφαήλ Γκιουρέλης αναλαμβάνει να εγκαταστήσει τους σεισμογράφους και γι αυτόν τον σκοπό επιστρατεύεται το φαρόπλοιο του Πολεμικού Ναυτικού Καραβόγιαννος. Στο Καρπάθιο, ο Καραβόγιαννος αντιμετωπίζει «εξωπραγματικές καταστάσεις»:τη συνάντηση με μια τουρκική κορβέτα που τη «βυθίζει» κατα λαθος, την ανάδυση ενός νέου νησιού ως αποτέλεσμα των σεισμών, τους Αφρικανούς «τουρίστες»...Πρόκειται για μια «σατιρική δυστοπία» του άμεσου μέλλοντός μας.

Μολονότι ο Προυντόν δεν κατέχει πλέον τη θέση αυτή, τον 19ο αιώνα θεωρούνταν, και πιθανόν να ήταν, ο επιδραστικότερος θεωρητικός της δημοκρατικής και σοσιαλιστικής παράταξης. Η επανεμφάνιση στον σύγχρονο θεωρητικό αλλά και τον δημόσιο λόγο μιας σειράς εννοιών και ιδεών, όπως φεντεραλισμός, αμοιβαιότητα, αποκέντρωση, πλουραλισμός, εξισορρόπηση και ριζοσπαστική μεταρρύθμιση, κάνουν απαραίτητη την εκ νέου εξέταση και αξιολόγηση του έργου αυτού του σπουδαίου, αλλά και αντιφατικού, στοχαστή.Τα κείμενα του τόμου συνθέτουν ένα μωσαϊκό το οποίο προσφέρει στον αναγνώστη μια εισαγωγή στο έργο του Προυντόν, μέσα από μια ποικιλία προοπτικών. Ο τόμος συμπληρώνεται από την πρώτη μετάφραση στα ελληνικά κειμένων του Προυντόν για τη διαλεκτική, την κατάργηση της πολιτικής και θρησκευτικής αυθεντίας και την οργάνωση της κοινωνίας στη βάση της αμοιβαιότητας. Ο αναγνώστης θα βρει επίσης ένα αναλυτικό χρονολόγιο για τη ζωή και το έργο του Προυντόν, καθώς και έναν εκτενή οδηγό πλοήγησης στη βιβλιογραφία.

Συνεχίζοντας το έργο που ξεκίνησε, με αφορμή τον θάνατο του πατέρα του, στην Επιστροφή στη Ρενς (Νήσος, 2020), ο Ντιντιέ Εριμπόν στο νέο αυτό βιβλίο καταπιάνεται με «τη ζωή, τα γηρατειά και τον θάνατο» της μητέρας του, μιας «γυναίκας του λαού», όπως εύγλωττα δηλώνει ο τίτλος, από εκείνες που «σπάνια κάποιος αφηγείται την ατομική τους ιστορία».Ο συγγραφέας ανασυστήνει εδώ τη ζωή της μητέρας του σε όλες της τις εκφάνσεις: από την εποχή που ήταν οικιακή βοηθός, καθαρίστρια και κατόπιν εργάτρια σε εργοστάσιο, μέχρι τα χρόνια της συνταξιοδότησης, της σταδιακής σωματικής κατάπτωσης και της εισαγωγής σε οίκο ευγηρίας. Πρόθεσή του, όπως λέει, δεν είναι να σκιαγραφήσει ένα «ατσαλάκωτο» πορτρέτο: ο ελεγειακός τόνος εναλλάσσεται περίτεχνα με μια νηφάλια καταγραφή που συνομιλεί με πλήθος έργων από τα πεδία της λογοτεχνίας, της κοινωνιολογίας, της φιλοσοφίας. Ο Εριμπόν, καθώς αφηγείται τη φθίνουσα πορεία της μητέρας του προς το τέλος, θέτει συγχρόνως καίρια ερωτήματα για τη σχέση μας με τους ηλικιωμένους, για τη σχέση των ηλικιωμένων με τον χρόνο και τον θάνατο, για τις συνθήκες διαβίωσης στις μονάδες φροντίδας. Τα γηρατειά εντέλει στο βιβλίο αυτό γίνονται εφαλτήριο για μια πολιτική θεώρηση. Ο Εριμπόν αναλύει την εμπειρία του γήρατος υπό το πρίσμα του αποκλεισμού της από τη δυτική φιλοσοφία, οδηγούμενος έτσι σε μια σειρά ερωτημάτων που αρθρώνονται με γνήσια πολιτικούς όρους: Μπορούν οι ηλικιωμένοι να «μιλήσουν»; Να γίνουν υποκείμενα ενός πολιτικού λόγου που εκφέρεται σε πρώτο πληθυντικό πρόσωπο, ως ένα «εμείς»; Κι αν αυτό δεν είναι εφικτό, τότε τι πρέπει να κάνουμε για ν’ ακουστεί η φωνή τους;

Πως μπορούμε να στοχαστούμε τη δημοκρατία σε μια κοσμική εποχή που ενστερνίζεται μια οντολογία χωρίς τίποτα το υπερβατικό; Ο Δημήτρης Βαρδουλάκης ξεκινά από την παρατήρηση ότι μια τετοια οντολογία αντιμετωπίζει ανέκαθεν το πρόβλημα του να εξηγήσει πως μπορούμε να διαφοροποιήσουμε τις πράξεις. Αν το Είναι έχει διαφορετικές ιδιότητες, τότε πως μπορούμε να πούμε ότι μια πράξη είναι καλή ή κακή, πως μπορούμε να πούμε καν ότι μια πράξη διαφέρει από μια άλλη; Παλαιότεροι μονιστές φιλόσοφοι, όπως ο Σπινόζα, ισχυρίζονται ότι οι δράσεις διαφέρουν γιατί έχουν διαφορετικούς σκοπούς και, ως εκ τούτου, διαφορετικά αποτελέσματα. Διαιρετικές κοινωνικές και πολιτικές ομάδες, όμως, έχουν συγκρουόμενους σκοπούς. Αυτό οδηγεί στον ανταγωνισμό ως καίριο στοιχείο της δημοκρατίας. Το βιβλίο περιλαμβάνει μια σειρά διαλέξεων που ο Βαρδουλάκης έκανε τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια ως επισκέπτης καθηγητής στο Πάντειο, οι οποίες έτσι παρουσιάζουν ένα συνολικό φάσμα της φιλοσοφικής του δουλειάς

1941. Σε μια μικρή πόλη της κατεχόμενης Τσεχοσλοβακίας ένα δεκατριάχρονο εβραιόπουλο θα διαφύγει από το πεπρωμένο της φυλής του, βρίσκοντας καταφύγιο σε μια σοφίτα που είναι ολόκληρη μια ξεχασμένη βιβλιοθήκη με χιλιάδες πολυκαιρισμένα βιβλία. Εκεί θα περάσει το υπόλοιπο του Πολέμου, διαβάζοντας ασταμάτητα, με το πνεύμα του να μπολιάζεται από το πλήθος των αναγνωσμάτων που ο προηγούμενος κάτοικος, παλιός επαναστάτης, είχε κατά τη διάρκεια του περιπετειώδους βίου του συλλέξει. Μέσα απ’ τη σοφίτα, ο Γιόσουα, έχοντας δυο φίλους σαν αποστόλους, κοινωνεί στους νέους της πόλης τις ανατρεπτικές ιδέες που τα τόσα αναγνώσματα του εμφύσησαν, σπέρνοντας τον σπόρο της ανυπακοής, της αμφισβήτησης, της ανταρσίας και προσκαλώντας τους να εποικίσουν την πραγματικότητα με μυριάδες παράφορους οραματισμούς, δίνοντας μορφή και περιεχόμενο στην Ουτοπία…... Βιβλία… Λίγοι είναι αυτοί που γνωρίζουνε τι κρύβει ετούτη η λέξη. Οι περισσότεροι δεν ανοίγουν ούτε ένα στη ζωή τους, άλλοι τα έχουνε για να σκοτώνουνε την ώρα τους, λίγοι είναι οι μυημένοι, αυτοί που ξέρουν πόση μαγεία μα και πόσο κίνδυνο κρύβει αυτή η απλή πράξη, να παίρνεις ένα βιβλίο στα χέρια σου κι ανοίγοντάς το να αρχίζεις να διαβάζεις… Δεν θα είσαι πια ο ίδιος άνθρωπος όταν στην τελευταία του σελίδα θα έχεις φτάσει, σαν το ποτάμι του Ηρακλείτου είναι κι αυτά, ούτε και το βιβλίο θα ’ναι πια το ίδιο, κάθε αναγνώστης το γεμίζει με καινούργιες σημασίες…