Γιώργος Σταθόπουλος
< πίσω στους Συγγραφείς

Ο καρκίνος αποτελεί μια πάθηση που καλεί το υποκείμενο να επανεξετάσει τη σχέση με το σώμα του, το οποίο μπορεί να βιώνεται ως ένα απειλητικό αντικείμενο, επίσης ως ένα αντικείμενο που θα πρέπει κανείς να αφουγκράζεται και να παρατηρεί περισσότερο παρά ποτέ. Το υποκείμενο καλείται τότε να εισέλθει ή εισέρχεται σε μια υποχονδριακή θέση. Έτσι, το μοντέλο της υποχονδρίας προτείνεται σταθερά ως το κατεξοχήν μοντέλο κατανόησης του σωματοψυχικού βιώματος του ογκολογικού ασθενή. Μια υποχονδριακή στιγμή που θα ήταν φυσιολογική και φευγαλέα προτείνεται ως θεμελιώδης αφετηριακή υπόθεση. Σε αυτό το πλαίσιο, η υποχονδρία νοηματοδοτεί το, ακατανόητο μέχρι τότε, σωματικό βίωμα, συμβάλλοντας καθοριστικά στην ψυχική επαναφομοίωση του σώματος. Η υποχονδρία γίνεται το μέσο προκειμένου το κακό να εγκλωβιστεί φαντασιωσικά σε ένα και μόνο μέρος του σώματος, αντιπαρατίθεται δηλαδή στο φόβο της μετάστασης, αναζωπυρώνοντας παράλληλα ένα νέο ενδιαφέρον για το σωματικό, μέσω της μετατόπισης των λιβιδινικών επενδύσεων από το άρρωστο όργανο στο υποχονδριακό όργανο. Αποτελεί τελικά μια καθοριστική στιγμή που συμβάλλει όχι μόνο στην αυτοερωτική και ναρκισσιστική επανασυγκρότηση του υπο­κειμένου αλλά και στην ίδια τη διάψευση του σωματικού ακρωτηριασμού που επέβαλλε η σωματική πάθηση, δηλαδή στη διάψευση του ευνουχισμού που, εδώ, είναι κυριολεκτικός.

Η συναρπαστική ιστορία της φιλίας του Φρόυντ με τον Βίλχελμ Φλης, μια ιστορία σύμφυτη με τις απαρχές της ψυχανάλυσης, ξετυλίγεται στις σελίδες αυτού του βιβλίου. Προηγουμένως, εξετάζεται η εξέλιξη των ιδεών του Φρόυντ για την παράνοια. Σκοπός είναι η καταγραφή της πορείας που οδηγεί στη διατύπωση μιας ολοκληρωμένης θεωρίας. Πόσο αυτή η πορεία σημαδεύτηκε από αυτή την τόσο ξεχωριστή φιλία που κατέληξε σε μια σφοδρή σύγκρουση και δημόσια αντιπαράθεση; Ο Φρόυντ, ο Φλης και η παράνοια, λοιπόν: ο Φλης κατηγορεί τον Βάινινγκερ (όπως και τον Σβόμποντα) για λογοκλοπή που πραγματοποιήθηκε, πιστεύει, με τη συνδρομή του Φρόυντ, ο οποίος αρχικά δεν του ανέφερε μια επίσκεψη του Βάινινγκερ στο σπίτι του. Όπως δεν αναφερόταν ποτέ, στις επιστολές του προς τον Φλης, στο πρόσωπο του πατέρα του Φλης. Ενός πατέρα που «επιστρέφει», για τον Φλης, μέσα από τον κλέφτη Βάινινγκερ που αυτοκτονεί, όπως είχε κάνει και ο πατέρας του. Ή μήπως «επιστρέφει» τελικά ο Φλης, για τον Φρόυντ, μέσα από τον πρόεδρο Σρέμπερ; Η θεωρία για την παράνοια πάντως είχε σχηματιστεί, κατά δήλωση του ίδιου του Φρόυντ, πριν την ανάγνωση των απομνημονευμάτων του Σρέμπερ. Κι έκανε λόγο για τη σημασία της ομοφυλοφιλικής συνιστώσας της λίμπιντο στην έκλυση της παράνοιας. Μια θεωρία που σχηματίστηκε με βάση τη συμπεριφορά του Φλης. Και μια συμπεριφορά που προκλήθηκε με αφορμή κυρίως τη θεωρία της αμφισεξουαλικότητας, θεωρίας που για τον άντρα ισοδυναμεί με την αναγνώριση της ύπαρξης, και τελικά με την αποδοχή, μιας θηλυκής πλευράς μέσα του.

Αυτό που ορίστηκε από τον Freud ως οιδιπόδειο σύμπλεγμα, αποτέλεσε τον περισσότερο αναγνωρίσιμο πυρήνα των επεξεργασιών του και οδηγό για την ιχνηλάτηση του ασυνειδήτου. Το Οιδιπόδειο παρουσιάζεται σαν ένας αστερισμός, όπου συμπλέκονται οι εχθρικές και οι σεξουαλικές ενορμητικές ώσεις προς τους γονείς, οι ψυχικές συγκρούσεις και άμυνες, οι οποίες εγείρονται μαζί με αυτά τα αισθήματα, η επικυριαρχία του φαλλικού μονισμού, αλλά και το σύμπλεγμα ευνουχισμού. Το Οιδιπόδειο κατοχυρώθηκε ως ένα θεμελιακό στοιχείο με παγκόσμια και διαχρονική εμβέλεια και με τις πολλαπλές εκδοχές του διαδραματίζει έναν κεντρικό δομικό ρόλο σε κάθε ανθρώπινη ύπαρξη. Θεωρείται ότι συνδέει την εξελικτική διαδρομή με την τοπογραφική, οικονομική και δυναμική διαμόρφωση του ψυχισμού ενώ ταυτόχρονα συναρθρώνει την ψυχική οργάνωση με την διαγενεακή και πολιτισμική ιστορία, θεμελιώνοντας έτσι την πιθανότητα της υποκειμενοποίησης και μιας ‘δομικής ιστορικότητας’ (Andre Green.Ωστόσο, η θέση αυτή αποτέλεσε το αντικείμενο μιας μακρόχρονης συζήτησης τόσο στον χώρο της ψυχανάλυσης όσο κυρίως στους κύκλους των κοινωνιολόγων και των ανθρωπολόγων. Στο ψυχαναλυτικό πεδίο οι συνεισφορές της Klein, του Lacan, του Bion, του Green, του Kohut, της Chassequet-Smirgel και πολλών άλλων, φωτίζουν από διαφορετικές πλευρές αυτήν την έννοια και καταδεικνύουν ότι αποτελεί μια ζωντανή και ανεξάντλητη πηγή προβληματισμού και αναζητήσεων. Στον τόμο αυτό συγκεντρώνονται θεωρητικές και κλινικές εργασίες, οι οποίες προσεγγίζουν με πολύπλευρο και διεισδυτικό τρόπο την έννοια του ευνουχισμού, τα πεπρωμένα του, την επίδρασή του στην μορφή που παίρνουν ενδοψυχικές λειτουργίες και μορφώματα, την σχέση με την εκτύλιξη της επιθυμίας, αλλά κυρίως αναφέρονται στις εκφράσεις του Οιδιποδείου σε άνδρες και γυναίκες και στην ανάδειξη της έννοιας της τριτότητας.