Από το Μεσοπόλεμο μέχρι σήμερα, η «Κριτική Θεωρία» ή «Σχολή της Φρανκφούρτης» δεν σταμάτησε να δίνει γόνιμα ερεθίσματα για τη συγκρότηση μιας κοινωνικής θεωρίας, ικανής να δώσει μια αξιόπιστη περιγραφή του δεδομένου και τη προοπτική μιας δυναής απελευθερωτικής αλλαγής του. Τα κείμενα του τόμου αυτού αποτελούν μια πρώτη, συνολική όσο και πλουραλιστική , ελληνική συμβολή στη θεωρητική συζήτηση γύρω από αυτό το σημαντικό θεωρητικο επιστημονικό εγχείρημα, συζήτηση η οποία συνεχίζεατι αμείωτη διεθνώς. Οι ενότητες του τόμου ανασυγκροτούν την ανάπτυξη της κριτικής θεωρίας από το πρώιμο έργο του Χορκχάιμερ στον Αντόρνο και ύστερα στην επικοινωνιακή θεωρία του Χαμπερμάς , παρακολουθώντας συγχρόνως τις μετατοπίσεις στον θεμελιωτικό προβληματισμό της. Όλα τα κείμενα του τόμου διαπερνώνται από την ίδια αγωνία για το μέλλον της «κριτικής θεωρίας», από την ίδια ώθηση για επανεξέταση της παράδοσης ενόψει των νέων θεωρητικών και πρακτικών καθηκόντων που θέτει η σύγχρονη πραγματικότητα.

Είναι η σύγγχρονη τέχνη «δύσκολη» για τα παιδιά; ή μήπως η πρόσβασή τους στην αφηρημένη και εννοιολογική τέχνη μπορεί να γίνει άμεση και δημιουργική με την κατάλληλη προσέγγιση; Η εμπειρία του εκπαιδευτικού εργαστηρίου στην έκθεση του Μουσείου Van Abbe στην Αθήνα μας δείχνει πως τα παιδιά εξοικειώνονται εύκολα με τα έργα της σύγχρονης τέχνης. Αντλούν από αυτά παραστάσεις και ιδέες που μπορούν να τις αναπλάσουν δημιουργικά και με μεγάλη φαντασία σε δικά τους έργα, διευρύνοντας και απελευθερώνοντας τις εκφραστικές τους δυνάμεις.

Το βιβλίο επιχειρεί μια ουσιαστική εισαγωγή στις πολιτισμικές διαστάσεις των πραγματων, που στηρίζεται στις θεωρίες του υλικού πολιτισμού, τη σύγχρονη μουσειολογία και τη μουσειοπαιδαγωγική. Επεξεργάζεται την ιστορικότητα της ερμηνείας των πραγμάτων και εξετάζει τις τυπολογίες τους. Παρακολουθεί την ιστορική συγκρότηση των μουσείων και αναλύει την πολυσημία των μουσειακών αντικειμένων, ενώ ταυτοχρόνως παρουσιάζει κριτικά αναζητήσεις της σύγχρονης μουσειοπαιδαγωγικής. Η Ειρήνη Νάκου είναι καθηγήτρια Μουσειοπαιδαγωγικής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.

«Μια από τις πιο παλιές διδακτικές προτάσεις των Φυσικών Επιστημών, η χρήση του εργαστηρίου στην εκπαιδευτική διαδικασία, βρίσκεται την τελευταία δεκαετία σε κρίση. Η κρίση αυτη δεν φαίνεται να προέρχεται από την περιορισμένη διδακτική αποτελεσματικότητα, που είναι γνωστή από παλιά. Το τοπίο γίνεται περίπλοκο εξαιτίας νέων όρων και νέων δυνατοτήτων». Το βιβλίο πραγματεύεται τη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών, τη θεωρία της γνώσης που θεμελιώνει τη διδακτική, την αντίστοιχη θεωρία μάθησης και τις ιδιαιτερότητες της διδασκαλίας εντός του εργαστηρίου. Ο Βασίλης Τσελφές είναι καθηγητής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Το βιβλίο αυτό απευθύνεται στους δασκάλους της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, ακόμη και σε αυτούς που δεν είναι εξοικειωμένοι με τη μουσική γραφή. Χωρίζεται σε εννέα θεματικές ενότητες που συνδέονται με διαφορετικά μαθήματα του αναλυτικού προγράμματος και περιλαμβάνει: - Δημιουργικές δραστηριότητες που κάνουν χρήση των οργάνων της τάξης και διεγείρουν τη φαντασία. - Εύκολες οδηγίες και προτάσεις για περαιτέρω δραστηριότητες. - Κατανοητές πληροφορίες για τους στόχους και για την ηλικία στην οποία απευθύνονται οι επιμέρους δραστηριότητες.

Ο Α. Μπαλτάς διακινδυνεύει στο βιβλίο αυτό ένα διπλό πείραμα: αφενός μια επιστημολογική ανάγνωση της γαλλικής επιστημολογικής παράδοσης και αφετέρου μια εφαρμογή των συμπερασμάτων του πρώτου πειράματος στο πεδίο της επιστήμης της φυσικής. Το ενδιαφέρον του βιβλίου έγκειται στην πρωτότυπη και δημιουργική αξιοποίηση των εννοιών που άντλησε ο Αλτουσέρ τόσο από το Μαρξ όσο και από τους Γάλλους επιστημολόγους. Το πρώτο μέρος αποτελεί μια συστηματική ανάπτυξη θέσεων που συγκροτούν μια μαρξιστική θεωρία του επιστημονικού φαινομένου. Το δεύτερο, αφού θεμελιώσει την έννοια του «τρόπου παραγωγής», διερευνά τη φυσική επιστήμη ως τρόπο παραγωγής. Με όρους αναπάντεχους αλλά και σύγχρονους ο Μπαλτάς «τολμά» να θέσει τη Φυσική σε ένα πλαίσιο που προσδιορίζεται από κοινωνικούς, πολιτικούς και ιδεολογικούς όρους. Ο Αριστείδης Μπαλτάς είναι καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο.

Στο βιβλίο αυτό συγκεντρώνονται κείμενα που γράφτηκαν στο διάστημα μιας δεκαπενταετίας. Τα ζητήματα που τίθενται μπορούν να περιγραφούν ως συνδεόμενα με μια σειρά από διαπλεκόμενα ζέυγη εννοιών: το σαφές και το σκοτεινό, το ψηφιακό και το αναλογικό, το γνωσιακό και το συγκινησιακό, το κοινωνικοϊστορικό και το βιολογικό -πάντα στο χώρο της γλώσσας. Ο αναγνώστης μπορεί να παρακολουθήσει μέσα από τη διερεύνηση μιας σειράς θεμάτων, ειδικότερων και γενικότερων, τη διαπλοκή αυτών ακριβώς των συστατικών που ορίζουν τη φύση της γλώσσας. Ο Α.-Φ. Χριστίδης είναι καθηγητής Γλωσσολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Στο βιβλίο αυτό, ο εν ζωή «πατέρας της σύγχρονης ιταλικής γλωσσολογίας και υπουργός παιδείας στην τελευταία κυβέρνηση της «Ελιάς» ορίζει εκ νέου το πεδίο της σημασιολογίας, βασισμένος τόσο στην ευρωπαϊκή της παράδοση όσο και στις σύγχρονες τάσεις της φιλοσοφίας της γλώσσας και της θεωρίας της επικοινωνίας. Πρόκειται για μια συνεκτική, κριτική και οξυδερκή συμβολή στη σημασιολογική γλωσσολογία. Με τον αντιφορμλισμό της καθιστά αυτό το πεδίο γόνιμο για τις ευρύτερες αναζητήσεις της φιλοσοφίας και των κοινωνικών επιστημών. Η Μικρή σημασιολογία απευθύνεται εξίσου σε εκείνον που αναζητά μια συστηματική επισκόπηση των κρίσιμων ζητημάτων της γλωσσολογίας όσο και στο μελετητή που θέλει να εμβαθύνει στην προβληματική της.

Ο συγγραφέας σημειώνει εισαγωγικά: «Το βιβλίο αυτό αποτελεί μια προσπάθεια να απαντηθούν δύο απατηλά απλές ερωτήσεις. Ποια είναι η χρήση της κοινωνικής θεωρίας για τους ιστορικούς και ποια η χρήση της ιστορίας για τους κοινωνικούς επιστήμονες;» Το κλασικό πλέον βιβλίο του Πήτερ Μπερκ προσφέρει συστηματικές απαντήσεις στις δύο αυτές ερωτήσεις, παρουσιάζοντας από τη σκοποιά της σύγχρονης συζήτησης, την πρόσφατη ιστορία των δύο κλάδων, τα μοντέλα και τις μεθόδους τους, τις κεντρικές τους έννοιες και τα προβλήματα στα οποία καλούνται να απαντήσουν.

Το όνομα του Μακιαβέλι συνδέεται συνήθως με πολιτικό κυνισμό και ανηθικότητα. Του αξίζει αυτή η φήμη; Για να απαντήσει σε αυτό το ερώτημα, ο Κουέντιν Σκίνερ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, αναλύει το έργο του Ιταλού φιλοσόφου και μας προσφέρει μια υποδειγματική σε σαφήνεια εισαγωγή. Μας δείχνει όχι μόνο πώς τον επηρέασε η διπλωματική του καριέρα και η ρωμαϊκή ηθική φιλοσοφία, αλλά και πώς η επίθεσή του στην κυρίαρχη ηθική και τις πολιτικές αντιλήψεις συνδέονται με το ευρύτερο κοινωνικό και διανοητικό πλαίσιο της εποχής του. Το βιβλίο αυτό θεωρήθηκε διεθνώς ως μία από τις πιο πρωτότυπες και πολύτιμες συμβολές στην κατανόηση της φιλοσοφίας του Μακιαβέλι.

Η έντονη διαμάχη γύρω από τα θεμέλια του δυτικού πολιτισμού έχει χαρακτηρίσει το πνευματικό τοπίο των τελευταίων δεκαετιών και έχει οδηγήσει στην αντίληψη ότι κατά κάποιο τρόπο έχουμε μεταβεί στη λεγόμενη «μεταμοντέρνα» κατάσταση. Τα ερωτήματα που έχουν αναδειχθεί από τη διαμάχη αυτή αφορούν κυρίως το λόγο και το υποκείμενο, την έκφραση μέσα από τις πράξεις των σύγχρονων υποκειμένων, τη σχέση με την εξώτερη φύση, την ιστορική πρόοδο και βέβαια την ελπίδα για κοινωνικοπολιτική συμφιλίωση.