Την Πρωταπριλιά του 2014, ο ΟΜΙΚ πραγματοποίησε μια απολύτως σοβαρή και ταχύρρυθμη (αντι)ημερίδα, της οποίας οι περισσότερες εισηγήσεις βρίσκονται στον παρόντα τόμο. Οι ιστορικοί στις αναζητήσεις τους εντοπίζουν τεκμήρια, γεγονότα, συμπτώσεις και θέτουν ερωτήματα για τις συνέχειες και τις ασυνέχειες μέσα στο χρόνο. Πολλές φορές τα ερωτήματα είναι αναστοχαστικά για την επιστήμη που υπηρετούν αλλά και για τις οπτικές των αφηγήσεών τους. Είκοσι κείμενα με αναπάντεχες αφηγήσεις που προέκυψαν στο περιθώριο της έρευνας συνθέτουν το μωσαϊκό των σύγχρονων ιστοριογραφικών αναζητήσεων και αναδεικνύουν τη διαχρονικά υφέρπουσα, σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνίας, σχέση μεταξύ του έρωτα, τις επανάστασης και της πολιτικής αυτονομίας. Από τον Ροβεσπιέρο έως τον Ράιχενμπαχ είναι, καμιά φορά, ένα γαϊδούρι δρόμος και από τη Γαλλία ως την Αυστραλία η κατσίκα μπορεί να είναι το πιο χρήσιμο κατοικίδιο.

Ποίηση είναι τελικά Η οργασμιαία έκρηξη των λέξεων Επί του γυμνού σώματος της πανσελήνου Οι λέξεις μου αγριέψανε Και δαγκώνουν τη σιωπή σου Απόψε άναψα κεριά σε όλα τα ξωκλήσια Του σώματός σου Για να μπορώ να κοινωνήσω Το Άγιο Βλέμμα σου Παίρνω το θάνατο από το σβέρκο Και τον χορεύω ζεϊμπέκικο Τα παραπάνω αποτελούν μερικά δείγματα γραφής από την πρώτη ποιητική συλλογή του Μιχαήλ Κ. Παπαδόπουλου, του κατά κόσμον Δρος Μιχάλη Παπαδόπουλου, γνωστού ψυχολόγου και συγγραφέα ψυχοπαιδαγωγικών βιβλίων. Ο ποιητής διαμορφωμένος από το χειραφετικό πνεύμα του Μάη του ’68, με ψυχαναλυτική παιδεία και επιρροές από τον υπερρεαλισμό, ιδίως από την εμπειρίκεια εκδοχή του, μας παραδίδει μια Σωμα το Ποίηση, η οποία δίνει σάρκα και οστά στο ανομολόγητο βίωμα, σε ό,τι δηλαδή σιγόκαιε κρυφά μέσα του: τον έρωτα, την ηδονή, τον πόθο, τον πόνο, την οδύνη, τη φαντασίωση. Και αίφνης τα μετέτρεψε σε ερωτο ποίηση, ηδονο ποίηση, ψυχο ποίηση, μπολιασμένη με εικόνες από όστρακα, κοχύλια, χείλια, ρόδια, φιλιά και πικραμύγδαλα

«Είναι ήσυχα τώρα. Μπορώ να θυμηθώ ξανά την παλιά ιστορία. Πάντα αρχίζει με την ίδια εικόνα, και μετά σχεδόν χωρίς σειρά, διεκδικούν θέση γνωστές ή πρωτοεμφανιζόμενες εικόνες και αισθήματα. Στο κάλεσμά τους, αφορμή είναι μία θλίψη ή η παρακίνηση να επεκτείνω το χρόνο, προσθέτοντας στο τώρα το τότε.Ένα άδειο υπόγειο κι επάνω ο κήπος όλος στρωμένος με άσπρα φτερά, αίματα, φύλλα, κλαδιά. Είμαι μικρή και κλαίω με λυγμούς. Έτσι ξεκινά πάντα, και πάει πότε πίσω και πότε μπρος. Είναι η εξιστόρηση της πορείας της οικογένειάς μου. Πώς ορθοπόδησε μετά την τρίτη της προσφυγιά. Η γιαγιά με τη μητέρα μου μικρή, άφησε βίαια το νοικοκυριό της στο Σαμάκοβο της Ανατολικής Θράκης, και πρόσφυγας, πήγε στην Κωνσταντινούπολη. Το 1924 ως ανταλλάξιμοι, ήρθαν στην Ελλάδα, κι εγκαταστάθηκαν στη Δράμα. Η οικογένεια του πατέρα μου δεν μπόρεσε να φύγει από το Μπλίκεσιρ της Μικράς Ασίας. Τους έσφαξαν όλους. Γλίτωσε μόνο ο ίδιος και, νέο παιδί, κατάφερε και ήρθε στην Ελλάδα το 22.Οι πρώτες μου αναμνήσεις ξεκαθαρίζουν με δυσκολία, χαμένες στα βάθη της νηπιακής ηλικίας, χωρίς ειρμό. Όμως, από διηγήσεις της μαμάς μου, τις ένιωσα φαίνεται δικές μου. Έτσι περίεργα μαθαίνουμε την ιστορία μας. Σα να πρόκειται για την ιστορία κάποιου άλλου. Κάποιος άλλος θαρρείς έλεγε τις πρώτες λέξεις, κάποιος άλλος έκανε τα πρώτα βήματα. Αλλά είναι η δική μας ιστορία και ο τρόπος που τη μαθαίνουμε, παλιός όσο ο κόσμος. Βαθιά μέσα μας διαμορφώνεται απ’ αυτήν η ταυτότητά μας».Οι πρώτες μου αναμνήσεις ξεκαθαρίζουν με δυσκολία, χαμένες στα βάθη της νηπιακής ηλικίας, χωρίς ειρμό. Όμως, από διηγήσεις της μαμάς μου, τις ένιωσα φαίνεται δικές μου. Έτσι περίεργα μαθαίνουμε την ιστορία μας. Σα να πρόκειται για την ιστορία κάποιου άλλου. Κάποιος άλλος θαρρείς έλεγε τις πρώτες λέξεις, κάποιος άλλος έκανε τα πρώτα βήματα. Αλλά είναι η δική μας ιστορία και ο τρόπος που τη μαθαίνουμε, παλιός όσο ο κόσμος. Βαθιά μέσα μας διαμορφώνεται απ’ αυτήν η ταυτότητά μας».

… ο Μανδαρίνος, ιστορία φανταστική και ευφάνταστη συνάμα, όπου, μεταξύ άλλων, μπορεί κανείς να δει, όπως τον παλιό καλό καιρό, να εμφανίζεται ο ίδιος ο Διάβολος, αν και με ρεντικότα τούτη τη φορά, και όπου υπάρχουν ακόμη φαντάσματα, έστω και με τις καλύτερες των προθέσεων, από ψυχολογικής απόψεως.Ο Διάβολος εμφανίζεται στη Λισσαβόνα του 1880 για να βάλει σε πειρασμό ένα δημόσιο υπάλληλο που διψάει για μεγάλη ζωή. Και για να τον οδηγήσει, τελικά, στην αυτοκρατορική Κίνα, σε τραγελαφικές περιπέτειες, όπου κυριαρχεί η ειρωνική ματιά και συνεχείς ανατροπές της δράσης. Ο Έσα ντε Κεϊρός, κατά τον Ζολά, είναι ανώτερος του Φλωμπέρ, κατά τους Άγγλους κριτικούς είναι ισάξιος του Ντίκενς, του Μπαλζάκ και του Τολστόι. Το κομψό αυτό αριστούργημα, που θυμίζει ταυτόχρονα Μπαλζάκ και Ιούλιο Βερν, είναι μια μικρή φιλοσοφική αλληγορία πάνω στην απληστία και την ενοχή. Παράλληλα, προσφέρει τη δυνατότητα γνωριμίας με το μεγαλύτερο ρεαλιστή συγγραφέα της Πορτογαλίας, τον Ζοζέ Μαρία Έσα ντε Κεϊρός. Και μιας γνωριμίας με την πορτογαλική μεσοαστική ιδιοσυγκρασία, που είναι τόσο μακριά αλλά και τόσο κοντά με την ελληνική...

Κι ωστόσο θα άξιζε περισσότερο αν ήμασταν σαν το μέσο άνθρωπο που βλέπουμε γύρω μας. Θα είχαμε, τουλάχιστον στο πνεύμα, ηρεμία και ειρήνη. Τώρα έχουμε μόνο το φως. Όμως το φως τυφλώνει τα μάτια… Είμαστε ολάκεροι αλκοόλ, σκέτο αλκοόλ! – είμαστε οινόπνευμα και εξατμιζόμαστε σ’ ένα φως που μας καίει!» Γι’ αυτό εγώ αγαπώ το Παρίσι μου με τρελή αγάπη, για τη ζωντάνια αυτής της απέραντης πόλης, γι’ αυτή τη σημερινή ζωή, την καθημερινότητα. Ναι! Ναι! Σωστά το είπα, αγάπη τρελή – αγάπη απεριόριστη. Εγώ δεν ξέρω να νιώθω απλή στοργή. Οι αγάπες μου είναι πάντα βαθιά ερωτικές… Ποτέ δεν θα μπορούσα ν’ αγαπήσω μια γυναίκα για την ψυχή της – δηλαδή: για την ίδια. Θα τη λάτρευα για τον έρωτα που θα μου ξυπνούσε με τη μεγαλοδωρία της: για τα σταρένια δάχτυλα που θα έσφιγγαν τα δικά μου ένα ηλιόλουστο απόγευμα, για τη λεπτή χροιά της φωνής της, για το κοκκίνισμα στα μάγουλά της – τα γέλια της… το τρέξιμό της…» Όχι, δεν μ’ εντυπωσιάζει ούτε η ομορφιά. Όχι, είναι κάτι άλλο πιο αόριστο – κάτι ανείπωτο, κάτι διάφανο: η ευγένεια. Μπορώ ν’ ανακαλύψω παντού την ευγένεια… Με πιάνει μια ανόητη λαχτάρα, μια σεξουαλική λαχτάρα να κατακτήσω φωνές, εκφράσεις, χαμόγελα, αρώματα και χρώματα!…

Mε τον τίτλο "Kριτική Διεπιστημονικότητα" κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «νήσος» το τέταρτο τεύχος της συλλογικής προσπάθειας μιας ομάδας έρευνας για τη διεπιστημονικότητα και τη μεθοδολογία. H ομάδα λειτουργεί με τη μορφή εργαστηρίου και στοχεύει στην κριτική και ολιστική σύλληψη όλων των πλευρών της κοινωνικής ζωής και στις αμοιβαίες εξαρτήσεις τους, ώστε η προοπτική της γνώσης να υπαχθεί στην προοπτική της χειραφέτησης του ανθρώπου. Το κεντρικό θέμα στο οποίο αφιερώνεται το τεύχος αυτό είναι οι κοινωνικές διακρίσεις. Εξετάζονται οι διάφορες μορφές τους, οι όροι της διαμόρφωσής τους και οι προοπτικές τους στον κοινωνικό μετασχηματισμό. Τα σχετικά άρθρα είναι: «Εξατομικευμένη και συλλογική ταυτότητα στη Νεολιθική Ελλάδα: μια διαλεκτική σχέση» της Σ. Σουβατζή, «Η αλόγιστη πλάνη των αλιτηρίων Ελλήνων. Οι διακρίσεις που συνεπάγονται οι ατυχείς επιλογές των εθνικών στην ύστερη αρχαιότητα» της Δ. Ιωσήφ, «Οι κοινωνικές διακρίσεις της ηλικίας» του Σ. Δημητρίου, «Χορογραφίες της πόλης του Ηρακλείου: πέντε γυναίκες συγγραφείς παγιδεύουν στο κάτοπτρο του λόγου τις αδιόρατες φυσιογνωμικές εκφάνσεις ενός τόπου» της Μ. Μοίρα, «Εθιμικές και ιδεολογικές μορφές αντίστασης: η συμβίωση ντόπιων και εξόριστων στην Ικαρία 1946-1949» της Ε. Μαμουλάκη, «Κοινωνικές αναπαραστάσεις του ¨καθαρού¨ και του ¨βρώμικου¨ χώρου: το The Mall Athens και το κέντρο της πόλης» του Δ. Λάλλα, «Χρονοχώροι του δημόσιου οικείου: Αθήνα και πόλη του Μεξικού» της Μ. Χαϊδοπούλου-Βτυχέα, «Η άλλη¨ πόλη στον κινηματογράφο της Λατινικής Αμερικής» του Κ. Χατζηφραγκιού-Μακρυδάκη και «Κοινωνικοί σχηματισμοί διακρίσεων και αισθητική αντόληψη: ο μύθος της διαπολιτισμικότητας» του Σ. Γαλάτη. Το τεύχος συμπληρώνεται με τις Κριτικές Παρεμβάσεις: «Μελετώντας το βιβλίο του Β. Κρεμμυδά ¨Το καριοφίλι και το γρόσι¨. Οι σκέψεις του κοινωνικού ανθρωπολόγου» της Μ. Βελιώτη-Γεωργοπούλου, «Ο Άλλος μέσα από την κάμερα: M. M. Piault, ¨Ανθρωπολογία και κινηματογράφος¨. Μεταίχμιο» του Σ. Δημητρίου και «Κινηματογράφος και Δυτική κυριαρχία.

Το βιβλίο της Ντούλσε Μαρία Καρντόζο Βιολέτα ή Γνωρίζω την αγάπη εξ ακοής έχει πάρει το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2009). Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα ασυνήθιστο βιβλίο, που συνδυάζει μια αποσπασματική πρωτοπρόσωπη αφήγηση που όμως διατηρεί άθικτο το κεντρικό στημόνι πάνω στο οποίο πλέκονται οι προσωπικές ιστορίες των υπόλοιπων ηρώων, με αναφορές στο πρόσφατο πολιτικό παρελθόν της Πορτογαλίας. Με το βιβλίο αυτό η Καρντόζο υιοθετεί ένα νέο στιλ γραφής στην πορτογαλική λογοτεχνία.Το βιβλίο αφηγείται την ιστορία της υπέρβαρης Βιολέτας, πωλήτριας προϊόντων αποτρίχωσης, καθώς αναπολεί τη ζωή της, ενώ κείτεται ετοιμοθάνατη στην άκρη του δρόμου μετά από τροχαίο ατύχημα. Πρόκειται για μια γυναίκα που, όπως δηλώνει η ίδια, δεν γνωρίζει την αγάπη παρά μόνο εξ ακοής. Πέρασε τη ζωή της αποζητώντας την ανθρώπινη επαφή μέσα από τυχαίες συνευρέσεις με φορτηγατζήδες στα πάρκινγκ των εθνικών οδών. Η πάλη της με τις σύγχρονες αντιλήψεις για την ομορφιά είναι η ιστορία της ενοχής της για την ντροπή που αισθάνεται η οικογένειά της λόγω της εμφάνισής της. Πέρα από την ιστορία όμως της Βιολέτας, το βιβλίο αναφέρεται και στην πορτογαλική ιστορία, ιδιαίτερα στην επανάσταση του 1975. Όπως σημειώνει η ίδια η συγγραφέας: «Να γράφεις για το θάνατο είναι μια πρόκληση, γιατί δεν έχω πεθάνει, δεν ξέρω τι σημαίνει είμαι νεκρή, δεν μπορώ να ξέρω πώς θα είναι. Σκέφτομαι πως ο θάνατος μας απελευθερώνει από τις δύο διαστάσεις που μας επιβάλλει η ζωή, το χώρο και το χρόνο. […] Δε θέλησα να μιλήσω για το σωματικό θάνατο. […] Θέλησα να μιλήσω για τους θανάτους που συμβαίνουν καθημερινά χωρίς να τους αντιλαμβανόμαστε, γιατί απλώς δεν προσέχουμε.Παραδείγματος χάρη, όταν μιλάω για την Επανάσταση της 25ης Απριλίου 1975, δεν κάνω μια πολιτική ανάγνωση. Η 25η Απριλίου ήταν μια πολιτική αλλαγή, μια αλλαγή καθεστώτος, αλλά κι ένας χώρος ονείρου· πέρασαν από τότε τριάντα χρόνια, και κάπου, δεν ξέρω πού, το όνειρο χάθηκε, το όνειρο πέθανε. Προσπάθησα να δω πού χάθηκε το όνειρο της 25ης Απριλίου.

Το Μεγαρικό Γλωσσικό Ιδίωμα – Λεξικογραφική Μελέτη είναι το αποτέλεσμα μιας προσπάθειας συγκέντρωσης και επεξεργασίας του ιδιωματικού γλωσσικού υλικού που χρησιμοποιούσαν οι Μεγαρείς. Η γλώσσα, εκτός από μέσο επικοινωνίας, αποτελεί εργαλείο νόησης και σκέψης, αστείρευτο πεδίο δημιουργίας, και καθορίζει τη δυναμική των διαπροσωπικών σχέσεων. Επειδή οι γλωσσικές ιδιαιτερότητες δεν είναι κοινωνικά ουδέτερες αλλά πάντοτε εμβαπτισμένες σε κοινωνικές αξίες, αποτελούν σημαντικό στοιχείο για την καταγραφή και κατανόηση του τοπικού πολιτισμού. Το Μεγαρικό Γλωσσικό Ιδίωμα στόχο έχει να φωτίσει αυτές τις λειτουργίες της γλώσσας και να καταδείξει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της μεγαρικής κοινωνίας, όπως οικονομία, κοινωνική διαστρωμάτωση, έθιμα, αντιλήψεις, ιστορία του τόπου, καθημερινή ζωή, όλες αυτές τις δραστηριότητες που συνιστούν τον πνευματικό και υλικό πολιτισμό. Έγινε επίσης προσπάθεια να καταγραφεί και να ερμηνευθεί ένα μεγάλο μέρος των ιδιωματικών λέξεων και φράσεων, που έχει συναισθηματική αξία για τους Μεγαρείς και θα συντελέσει στην ενίσχυση της ταυτότητάς τους σήμερα, που οι τοπικές κοινωνίες κινδυνεύουν να χάσουν την ιδιαιτερότητά τους. Η διάσωση λοιπόν των τοπικών γλωσσικών ιδιωμάτων και της γλωσσικής ποικιλομορφίας, η οποία συντέλεσε στην ενότητα της νέας ελληνικής γλώσσας, συμβάλλει στη διατήρηση των αξιών και του πολιτισμού μας.

Η αναφορά στο ελαιόδεντρο είναι αρκετά σύνηθες γεγονός στην ευρωπαϊκή γραμματεία του 19ου και του 20ού αιώνα. Το δέντρο αυτό μάλιστα θα αποτελέσει το έμβλημα της έλξης που ασκεί στους βόρειους λαούς η Μεσόγειος, θα σημάνει τον πόθο για φως και ζέστη, θα γίνει σύμβολο μιας φύσης καλλιεργημένης και προσιτής, συνώνυμο της εγκράτειας και της διαλλακτικότητας, ακόμα και έναυσμα στοχασμού σχετικά με τη χρονική διάρκεια του βίου μας, η οποία είναι πάντα ένα μικρό απόσπασμα του ευρύτερου ιστορικού χρόνου.Σε αντίθεση προς τα προαναφερθέντα, τα κείμενα της ελληνικής λογοτεχνίας εκφράζουν την καθημερινή, άμεση και βιωματική σχέση του συγγραφέα με το δέντρο της ελιάς, το οποίο είναι σχεδόν πάντοτε ενταγμένο στο φυσικό του περιβάλλον. Εδώ, η σχέση που αναπτύσσεται με την ελιά και τον καρπό της δεν έχει νοσταλγική χροιά. Πολύ περισσότερο έχουμε να κάνουμε με την περιγραφή μιας άμεσης, προσωπικής εμπειρίας, η οποία δεν είναι απαραιτήτως γαλήνια. Εδώ οι μεταφορές είναι πιο νηφάλιες, οι συμβολισμοί πιο απτοί, η σχέση με την ιστορία πιο άμεση.Στην παρούσα έκδοση έχουν συγκεντρωθεί 86 κείμενα Eλλήνων και ξένων συγγραφέων που ναφέρονται στην ελιά. Tην καλλιτεχνική επιμέλεια της έκδοσης έχει αναλάβει ο φωτογράφος Δημήτρης Στουπάκης 42 φωτογραφίες του οποίου συμπεριλαμβάνονται στον τόμο.Στην παρούσα έκδοση έχουν συγκεντρωθεί 86 κείμενα Eλλήνων και ξένων συγγραφέων που ναφέρονται στην ελιά. Tην καλλιτεχνική επιμέλεια της έκδοσης έχει αναλάβει ο φωτογράφος Δημήτρης Στουπάκης 42 φωτογραφίες του οποίου συμπεριλαμβάνονται στον τόμο.