Ζακ Ρανσιέρ
< πίσω στους Συγγραφείς

Το 1818, ο Ζοζέφ Ζακοτό, ένας εξόριστος Γάλλος δάσκαλος στο Πανεπιστήμιο της Λουβέν, ανακάλυψε μια αντισυμβατική μέθοδο διδασκαλίας που έσπειρε τον πανικό στη μορφωμένη Ευρώπη. Μη γνωρίζοντας φλαμανδικά, ο Ζακοτό κατάφερε να διδάξει γαλλικά σε Φλαμανδούς μαθητές που δεν γνώριζαν γαλλικά. Η γνώση, συμπέρανε ο Ζακοτό, δεν είναι απαραίτητη στη διδασκαλία, ούτε η εξήγηση απαραίτητη στη μάθηση. Τα αποτελέσματα αυτού του ασυνήθιστου πειράματος παιδαγωγικής τον οδήγησαν στη διαπίστωση ότι όλοι οι άνθρωποι είναι εξίσου νοήμονες. Βασισμένος σε αυτή τη διαπίστωση, ο Ζακοτό επινόησε μια φιλοσοφία και μια μέθοδο που ονόμασε πνευματική χειραφέτηση, μια μέθοδο που επιτέπει, για παράδειγμα, σε αναλφάβητους γονείς να διδάξουν οι ίδιοι τα παιδιά τους. Με αυτό το βιβλίο ο Γάλλος φιλόσοφος Ζακ Ρανσιέρ επιτίθεται στις τρέχουσες εκπαιδευτικές και κοινωνιολογικές θεωρίες προτείνοντας μια ριζοσπαστική αναδιατύπωση των όρων εξασφάλισης της ισότητας αλλά και της ελευθερίας.

Μια από τις κυρίαρχες αφηγήσεις της κρίσης είναι η αφήγηση των χρεοκοπημένων κρατών που γονατίζουν, υποκύπτοντας στα καπρίτσια των αγορών, και υπο-χρεώνονται σε θεραπείες λιτότητας. Το αναμφισβήτητο βασίλειο του φιλελευθερισμού είναι ταυτόχρονα εκείνο της επιχειρησιακής λογικής. Αρκεί να δείξουμε τις σπατάλες του κράτους για να αποδείξουμε την αναγκαιότητα της «μεταρρύθμισης», συνώνυμου των περικοπών και των αποκρατικοποιήσεων. Η επιχειρηματολογία ακλόνητη, τα συμπεράσματα που συνάγονται απολύτως πειστικά, ξεχνάμε όμως ότι προϋποθέτουν ένα λογικό άλμα: το κράτος δεν είναι επιχείρηση. Η δύναμη της ιδεολογίας είναι να παρουσιάζει σαν αυτονόητο κάτι που σε καμία περίπτωση δεν είναι. Γι’ αυτό και η πιο ισχυρή ιδεολογία είναι εκείνη που παρουσιάζει τον εαυτό της ως μη ιδεολογία. Τα κείμενα του τόμου προέρχονται από το συνέδριο «Το ελληνικό σύμπτωμα», που οργανώθηκε στο Πανεπιστήμιο Paris 8, στο Παρίσι, τον Γενάρη του 2013. Συναντήθηκαν στοχαστές από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, στην πλειοψηφία τους φιλόσοφοι, αλλά και οικονομολόγοι, ιστορικοί, άλλα μέλη της κοινότητας των «ανθρωπιστικών επιστημών», όπως και καλλιτέχνες. Ένα ανομοιογενές μείγμα, που ελπίζαμε ότι μπορεί να επιδράσει στον ίδιο το χαρακτήρα του συνεδρίου, αλλά και του παρόντος τόμου. Ο όρος σύμπτωμα στον τίτλο, που διαλέχτηκε για να μας τσιμπήσει, σαν σωκρατική μύγα, μεταφέρει ένα ειρωνικό στοιχείο αναφορικά με όλον αυτό τον κυρίαρχο λόγο της πολιτικής ιατρικοποίησης. Σε καμία περίπτωση το ζητούμενο δεν ήταν να αντικαταστήσουμε τους τεχνοκράτες ειδικούς, συνταγογραφώντας καινούριες –εναλλακτικές!– θεραπείες για τους λαούς. Από την άλλη, αν η ειρωνεία παραπέμπει σε ένα είδος άρνησης ή κριτικής, και επομένως και η απόκριση των κειμένων, ήταν όχι απλώς μια κατηγορία-καταγγελία της εφαρμοζόμενης «θεραπείας» αλλά και μια απάντηση, η διατύπωση μιας άλλης ιδέας για την υγεία και η ανάληψη ευθύνης γι’ αυτήν.