Σ.Ι. Σεφεριάδης
< πίσω στους Συγγραφείς

Στην Ευρώπη, και όχι μόνο, οι συζητήσεις για το περιεχόμενο και τα ακριβή χαρακτηριστικά της δημοκρατίας έρχονται και πάλι επιτακτικά στο προσκήνιο. Τούτη τη φορά, όμως, όχι ως πανηγυρισμοί για την επέλευση ενός νέου «κύματος εκδημοκρατισμού» αλλά για λόγους ανησυχητικά αντίστροφους, την αποψίλωση της δημοκρατικής λειτουργίας από ζωτικά χαρακτηριστικά της: αποδυνάμωση και οργανωτική υποχώρηση των κομμάτων, αποστασιοποίηση των ψηφοφόρων από τεκταινόμενα στην κεντρική πολιτική σκηνή, ταυτόχρονα κυνισμό και διαφθορά. Την ίδια ώρα, το «ευρωπαϊκό μοντέλο» όχι μόνο δεν θεραπεύει το πρόβλημα, αλλά αντίθετα φαίνεται να το επιτείνει: ελλείμματα αντιπροσωπευτικότητας και λογοδοσίας, ανάδυση αδιαφανών και ανεξέλεγκτων δομών, θεσμοί κατ’ επίφασιν, που εντέλει καταλήγουν να μην είναι παρά διακοσμητικοί. Ακριβώς λόγω του εύρους και της πιεστικής υφής των προβλημάτων, η αναζήτηση εναλλακτικών «μοντέλων δημοκρατίας», ως θεωρητικός προβληματισμός αλλά και ως πρακτικό πολιτικό εγχείρημα, βρίσκεται σε έξαρση. Αν η δημοκρατία αντιμετωπίζει πρόβλημα στις επίσημες-θεσμικές εκφορές της, τι γίνεται με τη δημοκρατία «από τα κάτω»; Τα ερωτήματα αυτά εξετάζονται διεξοδικά στον παρόντα τόμο, προϊόν των εργασιών του Η’ Συνεδρίου της Ελληνικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήμης (ΕΕΠΕ), που έγινε στην Αθήνα τον Μάιο του 2008.

Είναι η δημοκρατική εντολή μια πολυτέλεια σε συνθήκες κρίσης; Αλήθεια, υπό ποιες οικονομικές προϋποθέσεις υπάρχει πολιτική ελευθερία; Ο Ρουσσώ απαντά ότι μπορεί να υπάρχει πολιτική ελευθερία αν κανείς δεν είναι τόσο φτωχός, ώστε να πρέπει να πουλήσει τον εαυτό του για να ζήσει, και κανείς τόσο πλούσιος, ώστε να μπορεί να την αγοράσει. Ένα οικονομικό σύστημα που προϋποθέτει και αναπαράγει ένα τέτοιο ποιοτικό χάσμα, απειλεί, όντως, τη δημοκρατία. Η συγκυρία απεικονίζει μια μορφή αυτού του προβλήματος. Όταν παγκόσμιες κινήσεις κεφαλαίων αποβαίνουν αίφνης εις βάρος μιας χώρας, όταν η δημοκρατική εντολή εκβιάζεται στο όνομα φυσικών δυνάμεων πέραν κάθε δημοκρατικού ελέγχου, φανερώνονται τα όρια της δημοκρατίας του διχασμένου τούτου κόσμου.